Laat alle hoop over Rusland onder Poetin varen. Navalny over de bloedzuigers die het land leegzuigen en kapotmaken.

Er is een Rusland een kaste van onaanraakbaren die het land beschouwen en bestieren als wingewest. Geweld wordt niet geschuwd, de banden met de misdaad zijn hecht. Zij combineren economische met politieke macht en zijn daardoor niet aan te pakken. Hoe ver de onaanraakbaren kunnen gaan in hun ongebreidelde, meedogenloze jacht op rijkdom, komt in weinig zo duidelijk naar voren als in onderstaande film van Aleksej Navalny. Kijk en huiver, en u verliest alle hoop waar het de toekomst van Poetins Rusland betreft:

De film circuleert al sinds begin deze maand op internet en is in Rusland al miljoenen keren bekeken. Ik plaats hem nu pas, omdat ik er vandaag  - techniek is niet mijn grootste vriend – pas achterkwam dat je Engelse titels kunt laten meelopen. Even onder in de balk op het ‘papiertje’ klikken…

Nu heeft elk nadeel zijn voordeel. Doordat ik de film nu pas plaats, hebben we inmiddels ook de reactie van procureur-generaal Joeri Tsjajka, wiens zonen in Navalny's film zo’n abjecte rol spelen – gedekt als zij zich weten door hun zeer hoge connecties. Het Kremlin was eerder tot weinig commentaar bereid. Het ging hier immers om de zonen van de proceur-generaal, zo zei premier Medvedev, niet om de procureur-generaal zelf. Dat die reactie onzinnig is, blijkt wel uit het feit dat Tsjajka zelf zich vervolgens toch genoodzaakt zag om met een verweer te komen. Om zich met dat verweer nog verder te defameren.

Want, mijn hemel, hoe fout kan je zijn. Geen woord wijdt Tsjajka aan de beschuldigen uit de film, de naakte feiten die worden opgelepeld en die voor iedereen met een beetje vernuft en doorzettingsvermogen te controleren zijn. Geen woord! Tsjajka heeft het, alinea’s lang, liever over de ‘duistere krachten’ achter Navalny’s film. Want dat Navalny zelf het geld zou hebben voor zo’n professioneel gemaakt werkstuk, dat gelooft u toch zeker zelf niet? Nee, het zijn de geheime diensten van het Westen die erachter zitten, samen met de Amerikaanse zakenman Bill Browder, die natuurlijk nog een appeltje te schillen heeft met Rusland (googelt u even op Browder en Magnitsky).  

Laat het Kremlin Tsjajka vallen? Gunt het Navalny die eer? En, belangrijker nog: wie gaan er dan mee in Tsjajka’s val? Wie beslist daarover? Wat weet Tsjajka over andere (zeer) hoog geplaatsten in zijn directe omgeving? Wie lijkt het veiliger om de procureur-generaal en zijn familie maar met rust te laten? 

Aanvulling: Nieuwe gegevens over de inkomsten van mevrouw Lopatkina, de 'ex'  van plaatsvervangend procureur-generaal Lopatkin vindt u hier. (Russisch).

Aleksej Navalny

Okoedzjava, Vasja Oblomov en waarom ik jaloers ben op de studenten Russisch van tegenwoordig

-------------

View fullsize

Vasja Oblomov

Af en toe ben ik knap jaloers op de studenten Russisch van tegenwoordig. Het is voor hen zo simpel om echt, levend Russisch te horen!

Nee, dan wij, vroeger. Liep je door Amsterdam en hoorde je iemand Russisch praten, dan ging je er stiekem even naast lopen, de oren gespitst. Native speakers, ze waren er niet of nauwelijks. 

Ja, we hadden natuurlijk onze officiële conversatielessen. Daar kreeg je ook prima Russisch te horen, maar daar ontbrak iets: сочность, sappigheid, de straattaal. Ontdekte je een keer een wat kleurrijker Russisch woord, dan sloeg je dat op als een kleine trofee.

Muziek! Je woordenschat uitbreiden door naar liedjes te luisteren – zeer effectief. Maar ook hier gold: wat we konden vinden, was steeds zo braaf. Boelat Okoedzjava, prachtig hoor. Ik heb die ene elpee nog liggen. Мне в моем метро никогда не тесно ... en Пока земля еще вертится … Zulke zinnen verdwijnen al laatste uit mijn geheugen, maar om nou te zeggen dat ze handig waren in het dagelijks gebruik? Dat je er iemand aan een Russische keukentafel eens even stevig mee van repliek kon dienen? 

Nee, dan de studenten van tegenwoordig. Zo’n lied als hieronder, ik had er een moord voor gedaan. Nou ja, ik heb de Sovjetunie nog volop meegemaakt. Dáár kunnen die studenten van nu dan weer jaloers op zijn.

 Het lied is geschreven en wordt gezongen door Vasja Oblomov. Een klein beetje achtergrond: Jakoenin is de baas van de Spoorwegen, een vertrouweling van president Poetin. Een jaar geleden verscheen er een persbericht dat hij was ontslagen, maar dat bericht werd snel weer ingetrokken. Het lied is van vorige zomer, toen er druk werd gespeculeerd over een gigantisch buitenhuis in de buurt van Moskou. Was dat nou van Jakoenin of niet? 

Я хочу, чтобы Путин сел в поезд / Минуя бомжей и вокзал.
Ik wil dat Poetin op de trein stapt / Langs de zwervers en door het station

Купейное нижнее место / Заблаговременно взял.
Dat hij op tijd zijn plek inneemt / Tweede klas, onderste bank

Хочу, чтобы он был голодный / И чтобы хотелось пить,
Ik wil dat hij honger heeft / En wat wil drinken

Хочу, чтоб наивно рассчитывал / В дороге продуктов купить.
Ik wil dat hij naïef gedacht had / Dat hij onderweg wel etenswaar kon kopen

Хочу, чтоб курили в вагоне / И чтоб был закрыт туалет,
Ik wil dat er in de wagon gerookt wordt / En dat de toilet op slot zit

Чтоб белье постирали вроде – / А на самом же деле нет.
En dat het beddengoed min of meer gewassen is / Maar eigenlijk niet

И чтобы воняло куревом / Воняло на весь вагон,
En dat er een sigarettenwalm hangt / Hangt in heel de wagon

Чтоб Путин стоял у сортира / И ждал, что откроется он
En dat Poetin bij de plee staat / Te wachten tot ‘ie opengaat

И не было чтоб ресторана-вагона в поезде том,
En dat die trein geen restauratiewagon heeft

Чтоб Путин, узнав, удивился / И чтобы вдруг сел «айфон».
Dat Poetin dat ontdekt en verbaasd is / En dat zijn iPhone het plots niet meer doet

Хочу, чтобы было душно / И окна закрыты в купе.
Ik wil dat het benauwd is / En de ramen van de coupé dicht zitten

Чтоб Путину было грустно / Ехать в таком дерьме.
Dat Poetin er triest van wordt / Te reizen in zo’n teringzooi 

Хочу чтобы за окном поезда / Были косые дома,
Ik wil dat buiten het treinraam / Scheve huizen staan

Стояли подростки с пивом / Мелькнула разок тюрьма,
Dat er tieners staan met bier / Dat er even een gevangenis voorbijkomt

На станциях – нефть в цистернах… / Чтоб, скрючившись, словно дед,
Путин мечтал о продуктах / Которых в продаже нет.

Dat op de stations tankwagons staan met olie ... / En dat Poetin, krom als een oude man,
Droomt van etenswaren / Die er niet te koop zijn

Чтоб предлагали цыгане / Купить по-дешевке планшет.
Dat zigeuners hem / Een goedkope tas willen aansmeren

Чтобы хотелось к Якунину / На дачу, которой нет.
Dat hij naar Jakoenin wil / Naar de datsja die niet bestaat

Хочу, чтобы думал Путин / Что в поезде едет зря
Ik wil dat Poetin zou denken / Dat hij niet met de trein had moeten gaan

Что лучше бы вместо этого / С друзьями поел глухаря.
Dat hij beter met vrienden / Auerhoen had kunnen gaan eten

Хочу чтобы дрались по-пьяни / В четвертом купе дембеля,
Dat er een dronkemansgevecht uitbreekt / In coupé vier van een afgezwaaide soldaat

И чтоб ожидал Володя / Помощи от проводника.
En dat Volodja hulp verwacht / Van de conducteur

Хочу, чтобы ждал, волнуясь / Когда же придут менты,
Ik wil dat hij zenuwachtig zit te wachten / Of de smerissen eindelijk komen

Хочу, чтобы не дождался / Хочу, чтоб хотел он воды,
Ik wil dat hij tevergeefs heeft zitten wachten / Dat hij water wil drinken

Хочу, чтобы двери хлопали / Скрипело чтоб сильно в купе
Ik wil dat er de deuren steeds dichtslaan / Dat alles kraakt in zijn coupé

Хочу, чтобы плохо спалось ему / Потел чтобы путин во сне
Ik wil dat hij slecht slaapt / Dat Poetin moet zweten in z’n slaap

Чтобы приснился внезапно / Начальник железных дорог
Dat hij plots in zijn dromen / De baas van de spoorwegen ziet

Чтоб кто-то пытался уволить его / И чтобы в итоге не смог.
Dat iemand die probeerde te ontslaan / Maar dat hem dat uiteindelijk niet lukte

Начальник ЖД, улыбаясь / Во сне чтобы Путину пел
Dat de baas van de spoorwegen / Poetin in zijn dromen glimlachend toezingt

О том, как усердно работал / И как все невзгоды терпел.
Over hoe hard hij wel werkt / En over alle tegenslag die hij heeft

Но кто добивался отставки? / Кто же вмешался вдруг?
Maar wie wilde zijn ontslag? / Wie bemoeide zich er plotseling mee?

Может быть, это хакеры? / А может быть, близкий друг?
Waren het misschien hackers? / Of misschien een naaste vriend?

А может быть, это Америка / Сирийский припомнив вопрос?
Of was het misschien Amerika? / Dat ons de Syrische kwestie weer inprentte?

А может быть, «Почта России»? / Упоротый «единорос»?
Of misschien ‘PTT Rusland’? / Een geflipte ‘Jedinoros’?

А может, какой-то министр / Пытался поуправлять?
Of probeerde ergens een minister / De boel even te sturen?

В общем, чтоб эта история мутная / Мешала Путину спать
Kortom, dat heel die duistere geschiedenis / Poetin uit zijn slaap houdt

Хочу чтобы утром включилось / Как бы само собой
Радио страшных песен  / И чтоб вновь продолжился бой.

Ik wil dat ’s ochtends de Radio van / verschrikkelijke liedjes
Als vanzelf weer aangaat / En dat het gevecht weer verdergaat 

Хочу, чтоб хотел по большому / Чтобы хотел – и не мог
Ik wil dat hij een grote boodschap moet / Moet – maar niet kan

Потому что в сортире открыто / Но кто-то сломал замок.
Omdat de plee open is / Maar dat iemand het slot heeft gemold

Хочу, чтоб считал минуты / Когда же приедет уже
Нефирменный поезд на станцию.

Ik wil dat hij de minuten aftelt / Tot de economy-class-trein
Nou eindelijk eens aankomt op het station

Хочу чтобы внеглеже / Ходил по вагону ребенок
Вдыхая вонючий смрад / Ходил чтоб и всем улыбался,
И был даже Путину рад

Ik wil dat door de wagon / een kind in een pyjamaatje loopt
De stinkende walmen inademt / En naar iedereen lacht
En zelfs blij is met Poetin

Хочу, чтобы ехал Путин / В поезде том по стране.
Ik wil dat Poetin met die trein / Door het land reist

Хочу чтобы думал Путин / В каком он едет говне.
Ik wil dat Poetin nadenkt / Over de strontzooi waar hij doorheen rijdt 

Vasja Lozjkin en de laatste tango van Poetin

View fullsize

Vasja Lozjkin kan niet tekenen (zegt hij zelf) en niet zingen (zegt hij zelf). Galerie-houders moesten zijn werk niet. Internet werd zijn podium en Vasja werd een van de populairste Russische kunstenaars van dit moment.

Hij reageert in zijn tekeningen niet op de alledaagse actualiteit (alweer naar eigen zeggen), maar af en toe spuit die actualiteit van zijn werk af. Dat is vooral het geval wanneer hij samenwerkt met designer, tekenfilmmaker en regisseur Andrej Zakirzjanov. Die voorzag een aantal van Lozjkins liedjes van een bijpassend filmpje. Het resultaat is doordringend en scherp.

In bovenstaand filmpje herkennen we de heren Poetin en Medvedev, die zich op het schip Vperjod Rossija (Hup Rusland) overgeven aan een laatste tango.

Гром и молния, дождь и буря / Donder en bliksem, regen en storm

Обжигающий северный ветер / Snijdende noordenwind

В моем сердце бушует пламя / In mijn hart raast een vlam

Под ногами бурлит океан / Onder m’n voeten kolkt de oceaan

С молодным интересным парнишкой / Met een jong, interessant jochie

Испытать запоздалое счастье / Laat gekomen geluk ervaren

И пускай нас проглотит стихия / Laat het natuurgeweld ons verzwelgen

Белоснежный хмельной капитан / De sneeuwwitte dronken kapitein

Танго! Последнее танго танцуем с тобой мы в единственный раз  / Tango! Wij dansen een tango voor de eerste en enige keer, tango!

Танго! В пучине безумных страстей поклялись друг без друга не жить / Tango! In een draaikolk van waanzinnige hartstocht zweren we niet zonder elkaar te zullen leven

Dit geeft toch vrij overtuigend het apocalyptische gevoel weer dat je bekruipt wanneer je op dit moment de ontwikkelingen in Rusland volgt. O ja, aan het eind van het filmpje verschijnt in beeld: Онo утонулo / Die is gezonken. Dat is een verwijzing naar een antwoord dat Poetin ooit gaf op de vraag van Larry King bij CNN wat was er gebeurd was met de onderzeeboot Koersk. “Die is gezonken.”

Vasja Lozjkin tekent ook vaak katten. En omaatjes met een bijl. Dáár wilde ik het eigenlijk over hebben, maar dat komt nog wel een keer. 

Wie is er lelijk geweest tegen de kleine poes?

President Poetin en de geest van tsaar Nicolaas II. Ben Judah’s beklemmende analyse van een regime dat zijn eigen graf aan het graven is.

Hoe stabiel is Rusland? Ben Judah beschrijft in 'Fragile Empire' hoe Vladimir Poetin door alle concurrentie te elimineren uiteindelijk zijn eigen positie heeft ondermijnd. De machtigste man van Rusland regeert over een land van gebroken schakels met, net als onder Nicolaas II, een onzekere toekomst. 

Zou het de laatste tijd vaak gebeuren? Met al die ontrust in de Oekraïense achtertuin van Poetin? Dat de Russische president bezocht wordt door de geest van tsaar Nicolaas II?  Ben Judah schrijft in zijn indrukwekkende boek Fragile Empire. How Russia fell in and out of love with Vladimir Putin over de angstdromen van Ruslands machtigste man: “The Tsar would creep closer, bent crooked, beseeching Putin to behave exactly as he did: to hold on, to relinquish nothing, never to abdicate in favour of the quibbling liberals who risk handing the inheritance to hysterics, to rule as he must, to rule alone, in the name of the stability that Russia needs at all costs.”

Een onzekere president Poetin. Hoe anders was dat zo’n tien jaar geleden. Zijn macht en populariteit leken onaantastbaar, hoge olieprijzen en de uitschakeling van concurrerende machtsfactoren leken Rusland de stabiliteit te hebben gebracht waar het land naar snakte.

Waar ging het mis? Judah beschrijft het gedetailleerd. Zijn Fragile Empire is een röntgenfoto van Rusland gedurende de afgelopen vijftien jaar. Wie zich een beeld wil vormen van Poetins Rusland aan het begin van de 21ste eeuw, kan zich geen beter boek wensen.

Het is juist met de uitschakeling van concurrerende machtsfactoren dat Poetin zichzelf een slechte dienst heeft bewezen. Aanhoudende aanslagen (met Beslan als tragisch dieptepunt), toenemende corruptie en wetteloosheid boden de oppositie aanknopingspunten voor verzet. De economische chaos van de jaren negentig mocht dan bezworen zijn, in bestuurlijk opzicht faalde de overheid opzichtig. Genoeg kansen voor open doel voor de oppositie.

Poetin, gedreven door autoritaire, paranoïde instincten, koos voor de aanval. Regionale eigenzinnigheid werd met de afschaffing van de gouverneursverkiezingen geëlimineerd, de Doema werd gedegradeerd tot een veelbespotte stempelmachine. Door middel van de ‘partij’ Verenigd Rusland werd een patronage-structuur in het leven geroepen met tentakels tot in alle uithoeken van de samenleving.

Het werkte averechts. In plaats van een effectieve machtsverticaal ontstond een keizerlijke bureaucratie, niet in staat tot zelfstandig handelen, volledig gebonden aan het Kremlin, met aan de top Poetins vrienden die op de golven van de olie-inkomsten uitgroeiden tot tycoons.

De economische voorspoed sijpelde door naar beneden. Stijgende lonen, IKEA, vakantie in het buitenland, de groeiende middenklasse had aanvankelijk genoeg redenen om het falend bestuur van de overheid voor lief te nemen. Judah: “The Putin government saw the consumer revolution as its finest achievement. However, it was going to be one of its biggest problems… Russian society was now becoming more diverse – but the ‘United Russia’ straightjacket would soon leave this new middle class feeling suffocated and impotent. The Kremlin did not grasp this until it was much too late.”  

Medvedev en Poetin

Verrassend genoeg is het Dmitri Medvedev, algemeen gezien als trekpop van de Poetinclan,  die Poetin en de zijnen in de problemen brengt. In 2008 naar voren geschoven als een soort interim-president, wijst Medvedev herhaaldelijk op de noodzaak van hervormingen. Wanneer de gewekte verwachtingen niet worden waargemaakt, liggen de holle beloftes van de overheid naakt op straat. Corruptie, de onrustige Kaukasus, massa-immigratie, onbetrouwbare politie, falende rechtspraak; met inmiddels een meerderheid van de Russen online, begint het te broeien.

Judah komt met een pregnante parallel, al is ‘ie misschien wat vergezocht. In 1972 hing er in Moskou rook door bosbranden in de omgeving. In het zuiden van de USSR brak een cholera-epidemie uit. De overheid had de grootste moeite om de brand en de ziekte onder controle te krijgen. Het bleek een keerpunt. De staat, met al zijn pretenties over vooruitstrevendheid en modernisering, kon haar eigen burgers niet beschermen en werd vanaf dat moment vooral geassocieerd met stagnatie. In Poetins Rusland hadden de omvangrijke bosbranden van augustus 2010 hetzelfde effect.

Het Rode Plein tijdens de branden van augustus 2010

De ontreddering en boosheid in 2010, met internet als uitdijend podium, waren enorm. De overheid faalde, de verticale macht, zo werd pijnlijk duidelijk, functioneerde niet. “What is not coordinated by the president is not coordinated by anyone", aldus Medvedev. Het klonk als een echo van het bewind van Nicolaas II. (Over de bosbranden in 2010 en de falende overheid schreef ik hier.)

Waar de middenklasse steeds weer tegenaan liep en genoeg van kreeg, was een incompetente, corrupte en inhalige overheid. Judah: “A Putinist political culture had emerged of national, bureaucratic, regional and even village elites monopilizing state resources, turning their political power into business influence, entrenching nepotism and accumulating priviliges with impunity.”

De druppel die de emmer doet overlopen is de ‘rokkade’ van 2012, wanneer Medvedev weer plaatsmaakt voor Poetin, die aan zijn derde termijn als president begint. Nooit eerder was diens grip op het establishment zo stevig, maar de stemming in het land was door hem volledig verkeerd ingeschat. Hij wordt dan al gezien de “stagnation candidate” en bovendien: het cynische een-tweetje met Medvedev wordt door de middenklasse ervaren als een vernederende klap in het gezicht. Men is het zat om behandeld te worden als kleine kinderen.

Massale betogingen in Moskou (ook uitgelokt door gemanipuleerde verkiezingen) zijn het gevolg. Met toenemende repressie weet het Kremlin de oppositie de wind wel uit de zeilen te nemen, maar er is iets onomkeerbaars gebeurd: de consensus in het land waar Poetin zich lange tijd op kon beroepen, is verdwenen. Zijn toon wordt conservatiever, in een poging om de ‘elitaire oppositie’ te isoleren, richt hij zich steeds nadrukkelijker tot de ‘brede massa’ in de provincie.

Ben judah

Judah laat echter overtuigend zien – het zijn de sterkste pagina’s in zijn boek – dat Poetin zich over de steun in die provincie ook niet al te veel illusies moet maken. Ook daar is men de incompetente, stelende overheid meer dan zat. Poetin wordt er slechts gedoogd bij gebrek aan een alternatief. En bij de gratie van economische stabiliteit. “These are the seething people, who, should Putin cut his promises in an oil tumble, would start to shriek with almost physical pain.” 

Bij zijn reizen door de regio’s valt Judah op hoe verdeeld het land is. Een beklemmend beeld rijst op van Rusland als een land van gebroken schakels. De Moskouse oppositie, levend op een eiland van economisch welvaren, is er niet in geslaagd om naar buiten te breken en een nationale beweging te worden. “Cut off economically means cut off socially and cut off culturally. It disdains the hinterland, viscerally.”

Die minachting en afkeer zijn wederzijds. In de provincie wordt Moskou gevoeld als koloniale macht die de regio’s ziet als wingewesten. Wie een idee wil krijgen van die gapende kloof, zou Judah achterna moeten reizen naar het Russische Verre Oosten. De bevolking in de kleine steden en dorpen voelt er zich hopeloos in de steek gelaten. Vertrouwen in de Moskouse oppositie, die gezien wordt als een onderdeel van de elite, is er niet. “All the links that normally tie a country together: elections, functioning institutions, free media, a real public space – have all been broken by Putin.”

Zo scherp als Judah’s analyse is van de afgelopen vijftien jaar, zo voorzichtig is hij in zijn blik op de toekomst. Een sleutelrol ziet hij weggelegd voor de activisten, de bloggers en de burgerinitiatieven die in het hele land zijn opgekomen. Groeien die uit tot vigilante-achtige bewegingen (zoals de antidrugsbeweging in Jekaterinburg) of tot een democratische stroming, met het protest rond het Chimki-bos bij Moskou als voorbeeld?

Judah: "There is an anguished country out there ... Russia is nog yet unstable, but its future is uncertain." 

Hoe rustig zou Poetin slapen, en wat zegt hij tegen de geest van Nicolaas II, wanneer die weer langskomt in zijn dromen?