fotografie

"Wat een dorst!" En zo voelde ik me toch een beetje thuis in Jekaterinburg.

----------------

De Kerk-op-het-bloed in Jekaterinburg, gebouwd op de plek van het Ipatjev huis

De trein zette zich in beweging, richting Tobolsk. Wat een bevrijding, dit vertrek uit Jekaterinburg. Voelde ik me ooit zo opgelucht bij het afscheid van een Russische stad? En dat terwijl mijn verblijf er zo aardig was begonnen, met een mooie excursie langs gebouwen uit het constructivisme. Daarna was er iets helemaal misgegaan tussen mij en de hoofdstad van de Oeral, waar in 1918 tsaar Nicolaas II en zijn gezin werden vermoord.

Dat zal het toch niet geweest zijn? Dat de geesten van de Romanovs mij in de weg hadden gezeten? Ach nee, het was mijn sombere hotel en het veel te ruime, onpersoonlijke centrum met zijn afzichtelijke nieuwbouw die me terneer hadden gedrukt. Mijn hemel, die opdringerige bouwsels, de horizonvervuiling! En het verkeer … Je wilt oversteken en keurig telt het stoplicht af hoelang je nog moet wachten. 90 seconden is in Jekaterinburg geen uitzondering. Een detail misschien, maar als kleine voetganger ben je niet welkom. En dat constructivisme dan? Ja, mooi, maar tussen de jongere bouwsels oogt het als een onbegrepen gast. 

Wandelend door de stad zag en voelde ik geen band met een ver verleden, alsof Jekaterinburg was losgesneden van zijn geschiedenis. Ik miste die band zelfs daar waar ooit het Ipatjev huis had gestaan, de plek die dankzij de moordlustige Bolsjewieken hoog in de top tien van beroemde plaatsen delict was beland. Het laatste onderkomen van Nicolaas II werd in 1977 met de grond gelijkgemaakt, omdat het een bedevaartsoord van Romanov-aanhangers aan het worden was. En nu staat daar een heel grote kerk, veel te nieuw en veel te glimmend, met eromheen een boel doeken en banieren met Nicolaas, Alexandra en hun kinderen (de namen van de dochters kan ik maar niet onthouden). Ik begrijp de tragedie, maar dit werd zo wel heel nadrukkelijk een 'thema-kerk'.

Er was in de kerk juist tijdens mijn verblijf iets gaande met relikwieën (niet van de Romanovs) die bezocht konden worden. Er stond een enorme rij gelovigen met wie ik - hopelijk wordt het me vergeven - ook al geen band voelde. Al die vrouwen met een hoofddoek - het maakte me er niet vrolijker op. 

--------------

Nou, nog maar wat foto's dan.

Wie het woord 'afzichtelijk' geïllustreerd wil zien ... Rechts het Jeltsin Centrum, met een verrassend goede boekwinkel.

En toen kwam het plots toch nog een beetje goed tussen Jekaterinburg en mij, dankzij deze twee straatmuzikanten. Mijn aandacht ging natuurlijk eerst uit naar de drummer (een collega, zeg maar), die maar één arm leek te hebben. Dat had ik mis, hij gebruikte er eentje om ook iets op een toetsenbord te doen. Ik had me alweer omgedraaid, toen ze een nummer inzetten waar mijn hart een sprongetje van maakte. 

Toen ze uitgespeeld waren, vroeg ik of ze de tekst ook kenden. Nee, die hadden ze nooit gehoord. Ik vertaalde de eerste paar regels en daar werden ze erg vrolijk van. Ik deed een redelijk ruime financiële bijdrage in de doos en liep met iets lichtere tred naar mijn sombere hotel.   

-------------

Over een week brengt mijn reis mij opnieuw naar Jekaterinburg. Dat ik daarnaar uit kijk, kan ik niet zeggen, maar ik zal de stad een nieuwe kans geven. Misschien lukt het me om de toren van het Dinamo-gebouw te beklimmen. Dat zou enorm helpen.  

Het blauw-witte Dinamo gebouw uit 1934, met fijne nieuwbouw erbij. ("Dan doen wij ook zo'n leuk torentje erop", zullen die nieuwbouwers gedacht hebben. Stelletje idioten.)

Trotse melksters en een Wolga-cruise - de laatste serie foto's van professor Hammond.

--------------

Dit moet je natuurlijk nooit doen, een klein kind met zo'n pakje aan een ijsje laten eten. Maar nou ja, het levert wel een mooi plaatje op. Het is een van de bijna drieduizend gedigitaliseerde dia's, gemaakt door de Amerikaanse professor Hammond op zijn reizen door de USSR. Dit is de vijfde aflevering op dit blog over die collectie en ook de laatste - het wordt langzamerhand weer eens tijd voor eigen foto's. Uitleg over de Hammond-collectie is te vinden in de eerdere aflevering, onder meer in de eerste.

De foto hierboven is vermoedelijk gemaakt ergens in de jaren 1956-1958, de locatie is niet bekend. Dat geldt beide ook voor onderstaande foto, één van de meest intrigerende uit de hele verzameling. Het is speculeren, maar volgens mij zien we hier melksters van een kolchoz, die voor het bezoek van de buitenlandse gasten (Hammond maakte zijn reizen niet in z'n eentje) mooie kleren hebben aangetrokken. Dat een van hen toevallig, in de stal, de krant zit te lezen, dat gaat er bij mij niet in. Al met al lijkt het tafereel erg op de georganiseerde foto's die je te pas en te onpas aantrof in Sovjet-kranten. Dat geldt dan weer niet voor de houding van de melksters, die is - tegenover de buitenlanders - bijna uitdagend.    

-----------------

De foto boven is vermoedelijk genomen in 1964. Dat valt af te leiden uit het vaantje links beneden: .... 40 jaar met Lenins ... De volledige leuze luidde: Sinds 40 jaar met Lenins naam. In 1924 werd besloten dat de jeugdbeweging Komsomol voortaan Lenins Komsomol zou heten - en tel daar 40 jaar bij op ... De foto hieronder is wat ouder, die is gemaakt in 1956, 1957 of 1958. 

------------

1956-1958. De Nevski Prospekt in Leningrad - of ik moet me wel heel erg vergissen.  

Leningrad, 1957 (?)

Professor Hammond maakte in 1975 een cruise over de Wolga. Daarbij deed hij in elk geval Wolgograd aan, maar of onderstaande foto daar is genomen? De trap leidt naar het rivierstation, waarachter het cruiseschip te zien is. De tweede foto, is die op dat schip genomen?   

-------------

Twee foto's uit 1975. Op het plastic tasje hierboven staat Bulgaarse expositie.

-----------------

De markt van Riga, 1958.

Van veel foto's is de datum onbekend. Dankzij een oplettende burger weten we in elk geval zeker dat de professor zich op 3 juli 1958 met zijn fototoestel in Riga bevond. 

Akte.

Wij, de ondertekenaars, tweede luitenant Kolosov N. en burger Pajmanov (?) V.I., hebben deze akte opgesteld, omdat burger van de USA Hammond Thomas Taylor zich op 3 juli 1958 om 11.40 uur bevond bij de houten brug aan de kant van de Zadvine en het ponorama (sic) van Oud Riga fotografeerde met zicht op de Oktoberbrug. Burger Hammond Tommas (sic) werd gewaarschuwd dat het verboden is om genoemde brug te fotograferen en hem werd voorgesteld om voor een opname van Oud Riga een geschiktere plek te kiezen waaromtrent deze akte is opgesteld.

Kolosov
Pojmanov 

----------------------------

Deel 1, deel 2, deel 3, deel 4.

Chroesjtsjov op een driewieler en nog vrolijk zwaaiend - de voorlaatste serie Russische dia's van professor Hammond

----------------

Het was de laatste 1 mei-viering van Nikita Chroesjtsjov, althans, als partijleider. Het was in 1964 en een klein half jaar later zou hij terzijde worden geschoven. Dat zal toen, na zijn afzetting (het was vrij kort voor de herdenking van de Revolutie), aardig wat hoofdbrekens hebben opgeleverd bij degenen die moesten zorgen voor alle versieringen van de gebouwen en voor de juiste portretten tijdens de optochten. Een geluk bij een ongeluk was dat de portretten van Leonid Brezjnev, de opvolger van Chroesjtsjov, ongetwijfeld ook al rijk voorradig waren. De twee foto's hier zijn genomen op het Moskouse Manegeplein. Het gebouw waar de zwaaiende Chroesjtsjov aan hangt, is hotel Moskou. 

 

Dit is deel vier in een serie van vijf over de collectie dia's die de Amerikaanse professor Thomas Hammond maakte op zijn reizen door de USSR. Hier zat hij in het Moskouse Leninstadion, ik neem aan op een speciale tribune voor buitenlanders, vlak bij de (nogal Spartaanse) vip-tribune. Welk evenement hier gaande was, weet ik niet. De datering van de kleine 3.000 dia's ontbreekt in veel gevallen, maar deze twee zijn dus in elk geval gemaakt vóór oktober 1964.   

Het Paleisplein in Leningrad, vermoedelijk in 1957. Wie wil zien wat voor discussies de dia's van Hammond her en der losmaken, kan eens kijken op deze site, waar men het niet eens kan worden over het jaartal van bovengenoemde foto. Aan de hand van wisselingen in het politburo kan een redelijke schatting worden gemaakt, maar was het misschien toch 1958?
 

Het Congrespaleis in Moskou tijdens de pauze van een opera of toneelstuk, vermoedelijk in 1964. De collectie van Hammond bevat een groot aantal theaterfoto's. Ze zijn bijna alle van slechte kwaliteit (donker, onscherp), maar ongetwijfeld interessant voor kenners van Russische opera, toneel en klassieke muziek - waartoe ik mijzelf niet reken.
 

Professor Hammond ging regelmatig de stad uit. Te oordelen naar zijn foto's (er zijn vaak reisgenoten op te zien) en afgaand op de restricties voor buitenlanders in zijn tijd, zal dat steeds in gezelschap en onder begeleiding zijn geweest. Locatie en jaartal van de foto hierboven zijn onbekend, maar de letters юс op de vrachtwagen duiden op de provincie Moskou. 

----------------

Moskou, vermoedelijk 1964. Uit andere foto's op dit bewuste rolletje blijkt dat het hier een begrafenis betreft. Na de kerkdienst ging het op weg naar het kerkhof.
 

Deze verkoopster van limonade lijkt het niet op prijs te stellen dat ze wordt gefotografeerd. Ik vraag me voortdurend af bij het bekijken van Hammonds foto's: hoe werd er op hem, duidelijk een buitenlander, gereageerd, met zijn fototoestel? Er wordt volop vrijwillig geposeerd - vooral door kinderen - maar veel vaker lijkt hij snel en onopvallend te werk te willen gaan, wat ik me heel goed kan voorstellen. Zoals hieronder. We zien Hammonds schaduw met fototoestel, dat hij richtte op het smetteloos geklede paar in het midden. Had nou iets meer de tijd genomen, was ze achterna gelopen voor mijn part, dan had het een mooiere foto opgeleverd... Een nóg mooiere, moet ik zeggen, want qua tijdbeeld is deze natuurlijk toch gewoon erg fraai. (Het zal Fazil Iskander toch niet zijn, dacht ik nog even, maar nee, die was ten tijde van deze foto echt een stuk jonger.)   

---------------

Hier bracht Hammond, ongetwijfeld ook weer met een gezelschap, een bezoek aan een school. Zou het tijdens een Engelse les zijn geweest? Vast wel. De lerares lijkt op de bezoekster van een bibliotheek (welke?) hieronder, maar is het niet.  

----------------

De Moskouse paardenrenbaan. Ik verpeelde daar ooit, flink wat jaren later, heel wat geld. Vaders en moeders! Waarschuwt uw kinderen! Lees hoe ik daar op die renbaan het schip inging.

En bij de foto hieronder word ik toch weer een beetje boos op de professor. Had nou vijf stappen vooruit gedaan! Dan was dat paneel beter te zien geweest en ook die kinderwagen. Nou ja. Aardig is dat er twee nummers van National Geographic zijn met een artikel plus foto's van Hammond (september 1959 en maart 1966). Ik zou graag zien welke foto's daarvoor zijn gekozen, maar die nummers zijn online niet zo maar beschikbaar. Verder is opvallend dat een aantal foto's op Russische site zijn gezet, nadat ze ietsje zijn bewerkt. De foto van de portretten op het Leningradse Paleisplein hierboven bijvoorbeeld, die onbewerkt een stuk minder fris en helder is. Hopelijk maakt de University of Virginia, die de dia's in bezit heeft, daar ook nog een keertje werk van.  


Wordt vervolgd

Deel 1, deel 2, deel 3, deel 5.

Kool in Kiev, de vuilste voeten die ik ooit zag en een strafkamp (of toch niet?) in Zagorsk - nieuwe dia’s van professor Hammond

----------------

De derde serie gedigitaliseerde dia's van de Amerikaanse professor Thomas Hammond. En opnieuw zitten er beelden tussen waarvan locatie en datum (nog) niet zijn achterhaald. Je mag hopen dat de University of Virginia, waar de kleine drieduizend dia's liggen die Hammond maakte in de Sovjetunie, daar nog eens serieus werk van gaat maken. Of misschien zijn ze daar al mee bezig - dat zou verklaren waarom de collectie online niet te raadplegen is. De foto's die ik selecteerde (zie ook deel 1 en deel 2) heb ik bijeengesprokkeld op meerdere Russische sites. Aardig om daar de pogingen te zien om de beelden van locatie en datum te voorzien. Dat was bij de eerste twee foto's hier niet zo moeilijk. Die waren voorzien van het jaartal 1964 en het mag duidelijk zijn dat Hammond zich hier niet in Leningrad bevond.

------------

Jaroslavl (?), 1964 (?)

Waarna we overschakelen naar voorjaar dan wel zomer. Hieronder wordt gevoetbald op een binnenplaats van de universiteit op de Leninheuvels. Je houdt je hart vast voor die lampen ... En het jaartal? Hammond verbleef in Moskou in 1956, 1958, 1964, 1972 en 1975...


Hammond was ook in Centraal-Azië (1964: Boechara, Tasjkent, Samarkand), maar die foto's laat ik buiten beschouwing - op een paar uitzonderingen na, zoals deze van een voetbalwedstrijd. Ik weet niet welke teams hier tegen elkaar spelen en ook het stadion is mij onbekend. Met enig speurwerk is dat natuurlijk zo te achterhalen en (oudere) inwoners van de stad in kwestie herkennen het stadion ongetwijfeld meteen.   

-------------

Over de locatie van bovenstaande foto heerst onenigheid, maar Kiev krijgt de meeste stemmen. Over de markt hieronder is iedereen het eens: Kiev.

99.jpg

-------------

Waar en wanneer de drie foto's hierboven zijn genomen, weet ik niet. En dat geldt ook voor het tafereel hieronder. Een bijzonder beeld, of althans: ik kan me niet herinneren dat ik in de USSR ooit op straat kaartende vrouwen heb gezien. Een paar vuile voeten trouwens, bij die knul hierboven rechts, om u tegen te zeggen.

-------------

Bij de foto hierboven speelde mijn Russophobe inborst lelijk op. Een strafkamp!, dacht ik meteen. Uit de commentaren van Russen die vertrouwd zijn met de omgeving, begreep ik dat we hier te maken hebben met een broodfabriek in Zagorsk.
Dat is ook de locatie van deze dia:  

Om tot slot weer even terug te keren naar het Rode Plein in de winter.

Bij de foto hierboven dacht ik: die ken ik! Die staat op de omslag van De Russen van Hedrick Smith, het boek dat je in de vroege jaren van mijn studentenloopbaan - we hebben het ongeveer over 1976 - gelezen moest hebben. Maar ik had het mis.  

------------

Wordt vervolgd.
Deel 1, deel 2.

De gespiegelde tattoo op de hand van de bruidegom - en 26 Moskouse types uit de jaren 60

-----------------

Jaartal en locatie van deze foto  zijn mij niet bekend. Hij maakt deel uit van de fascinerende collectie dia’s van Thomas Hammond, de Amerikaanse professor die in de jaren vijftig, zestig en zeventig heel wat afreisde door de Sovjetunie en onderweg fotografeerde dat het een aard had. De dia’s zijn in het bezit van de University of Virginia, die ze gedigitaliseerd heeft. Daarbij is men niet altijd even secuur te werk gegaan – mogelijk een van de redenen waarom de collectie momenteel niet meer in zijn geheel online te bezichtigen is.

Bij een dia heb je altijd de kans dat je hem van de verkeerde kant bekijkt (en digitaliseert) en dat is bij dit bruidspaar gebeurd. Dat heb ik niet zelf ontdekt, die eer komt toe aan een andere blogger. Kijk even naar het stuur van de auto, dat zit aan de verkeerde kant. Hieronder klopt het wel, en dan is meteen ook de tatoeage op de hand van de bruidegom te lezen: ЛЮБИ МЕНЯ КАК Я ТЕБЯ (HOU VAN MIJ ZOALS IK VAN JOU). Ik vind dat niet zo’n vriendelijke boodschap, maar goed, gezien de criminele inslag die veel Russische tatoeages op handen en vingers hebben, denk ik dat de ouders van de bruid, toen zij de woorden hadden ontcijferd, opgelucht adem hebben gehaald. Of zou het juist de bruid zijn geweest – het zal wel niet, maar ik vind het een aardige gedachte ­– die het zinnetje bij wijze van permanente waarschuwing op de hand van haar aanstaande had laten zetten?


In deze tweede aflevering over de dia-collectie van Hammond laat ik verder vooral Moskouse types zien, of althans, types die hij in de straten van Moskou fotografeerde. Net als in het eerste deel valt ook hier op dat de professor regelmatig haastig te werk ging. Niet alles is scherp en ook wil er nog weleens een paar voeten buiten beeld vallen. Wilde hij onopgemerkt blijven? Was hij bang om de politie op zich af te krijgen? Dat overkwam hem in Riga, waar hij door een alerte burger erbij werd gelapt. Het verbaal dat dat opleverde werd door Hammond keurig gefotografeerd, waarover meer in een volgende aflevering. De volgende foto's (alle aanklikbaar) zijn uit 1964. 

Gezien de hoed en de camera in de hand van de dame, houd ik het erop dat dit echtpaar links Amerikaans is.


-----------------

 

Wordt vervolgd. 

Deel 1

De chaotische, fascinerende dia-collectie van professor Hammond - de USSR in de jaren 50, 60 en 70

-------------

Oeljanovsk (1975)

De University of Viriginia beschikt over een doos met een kleine 3.000 dia’s, gemaakt in de jaren vijftig, zestig en zeventig in de USSR. Ze werden nagelaten door Thomas Hammond (1920-1993), professor geschiedenis en Russische studies. Hammond was een formele man, die altijd keurig gekleed ging en dat ook van zijn studenten verwachtte. In zijn werkkamer was alles wat minder strikt. Een oud-student schrijft:  “The office was stuffed with papers and books, and had that slightly stale, musty smell of not having been aerated in a few months. There were piles of stuff everywhere. No air conditioner.” Het moet haast wel of ook die doos met dia’s heeft in die werkkamer gestaan. Het was in die doos in elk geval net zo rommelig als in die kamer. 

De dia’s bleken ongeordend en slechts zeer summier voorzien van gegevens. Jaartallen ontbraken in veel gevallen en ook wat de locaties betreft was het vaak gissen. De University of Virgina heeft de dia’s gedigitaliseerd. Als ik het goed begrijp, is de complete verzameling enige tijd online beschikbaar geweest, maar de linkjes die op verschillende Russische sites staan, doen het geen van alle meer. Dientengevolge is het sprokkelen geblazen, voor wie Hammonds foto’s wil bekijken. Ze staan verspreid over het net en her en der zijn enthousiaste Russen druk bezig geweest om jaartallen en locaties toe te voegen. Uiteindelijk heb ik er een stuk of honderd geselecteerd. Daar weer een selectie van krijgt u in drie of vier afleveringen op dit blog voorgeschoteld – of misschien zet ik ze er wel allemaal op.

Zagorsk (1964?) 

Een paar opmerkingen nog. Professor Hammond had een goed oog voor wat de moeite van het fotograferen waard was, maar hij was vervolgens in de meeste gevallen weer erg slordig (of gehaast: hij zal vaak onopgemerkt hebben willen blijven). Veel foto’s zijn onscherp of veel te donker. Ook de kwaliteit van de filmrolletjes lijkt nogal te verschillen. Dat is erg jammer, want met iets meer technische zorg en vooral ook aandacht voor compositie had hij menig dia naar een veel hoger plan kunnen tillen. Hoe dan ook, de collectie blijft fascinerend. Over Hammond als persoon en professor kunt u hier en hier meer lezen. En tenslotte, ik heb één grote schifting gemaakt: zijn foto’s uit Centraal-Azië blijven hier buiten beschouwing. Een groot aantal daarvan – misschien zijn ze het wel allemaal – vindt u hier.  

 Belangrijk ook: wat de juistheid van jaartallen en locaties betreft, geef ik geen garanties.    

Jaroslavl (1964). School nummer 70. Op het achterste rode spandoek staat: "Bescherm de vogels het hele jaar."

Dezelfde optocht. Ik weet niet wat dit voor mutsen zijn.

Jaroslavl, oversteek van de Wolga

Een washokje in de rivier de Troebezj, bij Pereslavl-Zalesski. (1964)

Links een medewerkster van de Spoorwegen. Een conductrice? Is haar kledij daarvoor niet te smoezelig?

Een slalomwedstrijd op de Leninheuvels in Moskou (1964). Deze foto steekt er qua scherpte en compositie bovenuit. 

Deelneemsters aan de skiwedstrijd, met op hun borst de stormvogel, het symbool van de sportvereniging Boerevestnik, voor studenten en docenten.

De binnenplaats van het universiteitsgebouw op de Leninheuvels.

Thomas Hammond voor het universiteitsgebouw op de Leninheuvels (op dezelfde dag als de skiwedstrijd?) en op zijn kamer daar.  

1956-1958. Locatie? 

Jaartal? Locatie?

Kiev. Hammond was daar in 1958 en 1972.

Fotografisch gezien zeker geen hoogtepunt, maar wat een fascinerend beeld. Hier, in Kiev, wordt een jongeman met naam en toenaam te kijk gezet. V.L. Pjatigorski blijkt een iets te groot enthousiasme aan te dag te leggen voor Westerse muziek en kledij. Om misverstanden te voorkomen staat zijn geboortejaar erbij (1940) en ook de naam en het adres van zijn werkgever: Gavrjoetsjas (een samentrekking, neem ik aan, van gravure en horloge) aan de Tsjkalovstraat 45. Iemand in Kiev, die kennelijk net zo geïntrigeerd was door deze karikatuur als ik, vond een foto van het bedrijfje. Het gedichtje meldt dat deze "gevoelige jongeling" alleen van import wil weten en voor het label "Made in USA" zijn vader en moeder nog zou verkopen. Hij werkte hier op de hoek:    

2093838_1000.jpg

"Een Russisch Pompeï." Een wandeling langs en door de foto's van Prokoedin-Gorski.

------------

Ik moet even iets rechtzetten, met erg veel spijt. Een paar dagen geleden meldde ik op Twitter (u kunt mij nog volgen) en Facebook een beetje opgewonden dat er nog iemand in leven was die ooit door de legendarische fotograaf Prokoedin-Gorski op de foto was gezet … Helaas, dat klopt niet.

Documentaire-maker Leonid Parfjonov zette onlangs zijn film Kleur van het land *) op YouTube. Meteen schoof ik alles terzijde en ging ongeduldig op zoek naar nieuwe mooie plaatjes uit die enorme voorraad die Prokoedin-Gorski ons heeft nagelaten. Hé, wacht even, wat zag ik daar!? Die twee oude mannen, die had ik eerder gezien, dat waren twee kleinzonen van Prokoedin-Gorski in Parijs. Maar liet een van hen nu een foto zien waar hij zelf op stond? Ja, dat was hij, als klein jochie in de buurt van de Franse hoofdstad, gefotografeerd toen de familie al lang en breed uit Rusland was vertrokken. Ik keek naar de datum waarop de film op YouTube was gezet (11 juni 2018) en concludeerde enigszins verhit: dan leeft die zoon vast nog!

Dat krijg je, wanneer je in je haast niet eerst even opzoekt wanneer die film is gemaakt (in 2013) en je ook nog de inleiding bij de film overslaat. Parfjonov vertelt daar in alle rust over de twee kleinzonen van Prokoedin-Gorski, en dat de oudste, de als jochie gefotografeerde Dmitri, in juni 2014 is overleden. Maar de film heeft hij wel gezien! En hij vond hem geweldig. Wat we dus hebben is iemand die op de foto is gezet door Prokoedin Gorski en daar op camera nog over heeft kunnen vertellen. Vind ik ook mooi.

Parfjonov noemt de collectie negatieven van Prokoedin-Gorski een "Russisch Pompei" dat aan het begin van deze eeuw is opgegraven. Bekijk de prachtige en pijnlijke film en u zult concluderen dat die vergelijking zo gek nog niet is. Hieronder noem ik enkele hoogtepunten. 

21.55. De brandweer van het plaatsje Vytegra.
24.00. Een kleine olietanker van de firma Nobel
29.00. De bemanning van de Sjeksna, een van de vervoermiddelen die Prokoedin-Gorski gebruikte.
29.40. Parfjonov loopt even langs bij een groepje dat aan het hooien is. Inderdaad, Pompeï…

30.29. En dan de drie meisjes met de bessen, een van de bekendste werken van Prodkoedin-Gorski.  

32.10. Kleinzoon Dmitri en ‘zijn’ foto. Met in zwartwit het aapje, nog in Sint-Petersburg.

34.20. En daar zijn de negatieven, in de Library of Congress in Washington. Het zijn er zo’n negentienhonderd, een derde van het werk van Prokoedin-Gorski. De rest bleef achter in Rusland en daar is nooit een spoor van teruggevonden.

43.33. Georgische theepluksters met hun Chinese baas.
47.50. Zelfportret van Prokoedin-Gorski. Let op, linksboven staat op een rots geschreven: Elise. Meer dan honderd jaar later zijn de letters nog vaag aanwezig. Parfjonov schrijft de naam opnieuw op de rots, met krijt.

59.02. Ach, de Lutherse kerk in Sint-Petersburg… (Van deze foto is het negatief niet bewaard gebleven.)
1.01.10. Dat geldt ook voor het negatief van het portret van Lev Tolstoj, vermoedelijk de meest gereproduceerde foto uit de collectie van Prokoedin-Gorski.
1.01.50. De laan in het park waar die foto is gemaakt.

1.12.00. Kleurenfoto’s van de Wereldtentoonstelling van 1937 in Parijs, werk van de twee zonen van Prokoedin-Gorski.
1.17.44. Het contract uit 1948 van de verkoop (à 3.500 dollar) van de negatieven aan de Library of Congress.

1.23.50 … Какая боль … (Bij Belozersk.)

----------

Ik schreef al eerder over Prokoedin-Gorski: hier, hier en hier. (Ik moet nog even nalopen of ik overal zijn naam wel op dezelfde manier heb geschreven.)

*) De Russische titel luidt Цвет нации. Het eerste woord betekent zowel kleur als finefleur/het puikje, het tweede betekent natie. Een voor de hand liggende vertaling lijkt dan: De bloem der natie, maar daarmee verdwijnt meteen het onderwerp van de film uit beeld: de kleuren van de foto’s.