(Eerste publicatie: 30-4-2012)
De jaren nul maakt de balans op van de eerste tien jaar van deze eeuw. De film maakt pijnlijk helder waarom een groot deel van de beter opgeleide Russen hun vertrouwen in het huidige regime volledig hebben verloren en waarom zo velen van hen het land verlaten. (Zodra ik een ondertitelde versie tegenkom, plaats ik die hierboven.)
“De meeste inwoners van Rusland zijn van mening dat niets in ons land van hen afhangt. Mijn eigen leven, dat krijg ik op de een of ander manier wel op orde, denken de mensen. Maar het dorp, de stad, laat staan het land, nee, dat niet. Dat moet de overheid zelf maar doen. Nou goed, denkt de overheid, dank je wel.” (3.30).
De overheid profiteert optimaal van het maatschappelijke contract van de afgelopen jaren: wij laten jullie leven, jullie laten ons roven. Voor het enorme leger overheidsdienaren is Rusland, in de woorden van tv-journalist Leonid Parfjonv, niet meer dan een territorium waar ze geld kunnen binnenhalen, waarvan ze op een andere plek goed kunnen leven (1.01.25 en 1.11.30).
Een jonge zakenman, geëmigreerd naar Thailand omdat normaal zakendoen in Rusland hem onmogelijk werd gemaakt, legt uit waarom hij niet zal terugkeren naar Rusland, zelfs als premier/president Poetin plots zou verdwijnen. “Ik heb al te veel gewacht tot er iets verbetert. Het is zonde van m’n tijd.” (114.16).
Sterk is de manier waarop de censuur bij tv-station NTV wordt belicht (vanaf 41.46). Ook is het boeiend om – her en der in de film - Julia Ioffe van The New Yorker aan het werk te zien
Maar het sterkste deel van De jaren nul zit aan het einde. Er worden fragmenten getoond van de film Zo kan je niet leven (Так жить нельзя) van Stanislav Govoroechin uit 1990. De film was een harde aanklacht tegen het Sovjet-regime en maakte duidelijk dat veranderingen niet konden uitblijven.
De commentaarstem uit die film wordt onder beelden gezet van het huidige Rusland. “We klagen dat ze geen eerbied voor ons hebben. Maar waarom zouden ze eerbied voor ons moeten hebben? Kijk eens in wat voor toestand wij ons land voor hen achterlaten. (…) Ze geloven onze beloften niet. Nee, ze kunnen niet wachten. (…) De jeugd moet zien dat het leven van een eerlijk iemand beter wordt. Voorlopig zien ze het omgekeerde. De ervaring van hun ouders toont het tegenovergestelde: van eerlijk werken kan je niet leven.” (vanaf 1.14.56)
Regisseur Govoroechin is inmiddels volledig ingekapseld door het huidige regime. Hij was het hoofd van de verkiezingsstaf van presidentskandidaat Vladimir Poetin…