mozaïek

De binnenplaats met de mozaïeken van Vladimir Loebenko

(Eerste publicatie: 7-9-2011)

De ene binnenplaats van Sint-Petersburg is de andere niet. Onlangs zat ik er op eentje gevangen. Ik wilde een kunstobject bekijken dat niet meer bleek te bestaan - vernield door de bewoners. Die waren de groeiende stroom ongevraagde bezoekers zat. (Zie hier.)  

Hoe anders was het gisterenmorgen op de binnenplaats aan de Fontanka 2. Daar was het gezochte kunstwerk nog nadrukkelijk aanwezig, het werd zelfs net opgeknapt. En toen ik na een tijdje de binnenplaats verliet, werd me door een dame nog nageroepen dat ik vooral moest opschrijven ‘dat het gratis was!’ 

De vrolijke mozaïeken op de binnenplaats zijn het werk van Vladimir Loebenko, een gedreven man, dat kan niet anders. Niet alleen is hij de oprichter van de Kleine Kunstacademie voor kinderen, gelegen aan de binnenplaats, maar ook – ik citeer zijn site: “Kunstenaar-monumentalist, pedagoog. Filosoof die zijn hele leven en werk heeft gewijd aan het dienen van de harmonie en de door hem ontdekte kernwaarheid of, in wetenschappelijke taal, de kern van de ontwikkelingspiraal van de dialectische wereld en de systeemstructuren”.

De lessen op de academie (‘gratis!’) zijn gebaseerd op Loebenko’s theorieën – waarbij ik maar hoop dat hij de kinderen toch vooral gewoon lekker laat knippen en plakken. De resultaten schijnen in elk geval verbluffend te zijn – zie Loebenko’s site, waar ook zijn pedagogische ideeën tot in detail staan uitgelegd.

Maar misschien bekijkt u liever nog een paar foto’s.

IMG_7643.jpg

Genoemde site bevat verder het levensverhaal van Loebenko, met natuurlijk ook – en opnieuw in detail - het artistieke pad dat hij heeft afgelegd. Ik ga dat hier niet allemaal uit de doeken zitten doen, want het is nogal wat, alles bij elkaar.

Nou goed, een paar citaten – ze contrasteren zo leuk met die vrolijke mozaïeken:

- “Zijn vader was oorlogsvlieger, zijn moeder werkte bij de KGB. Tegen de tijd dat het gezin zich definitief in Sotsji vestigde, werd zijn vader ambtenaar op de paspoortafdeling en zijn moeder huisvrouw”.

- “Het vuur van de ontdekker, het doel dat hij zich als kind gesteld had om een groot kunstenaar te worden, zijn nieuwsgierige geest, en zijn voortdurende artistieke zoektocht, leidden op zijn 28ste tot de ontdekking van het Systeem van de kernwaarheid, van het systeem van de perceptie van de visuele omgevingen als eenheden van de veelheid aan invloeden.”

- “In de jaren dat de USSR uiteenviel, verzorgde hij het project ‘Vredesambassadeur’, dat als doel had om de Slaven van Oekraïene, Rusland en Wit-Rusland met elkaar te verzoenen.”

U kunt op de site nog veel meer lezen (onder meer over de vele vijanden van Loebenko en het verraad van zijn twee zonen). U kunt ook een keertje naar de binnenplaats aan de Fontanka 2 komen en er gewoon genieten van al die aardige mozaïeken

Mozaïek van Frolov: in kerk, metro en mausoleum

(Eerste publicatie: 15-9-2010)

De keus was: naar huis met de metro of naar het museum van Alexander Poesjkin. Het werd een bezoekje aan de Kerk van de Verlosser op het Bloed, waar ik toevallig net langsliep. De kerk (Russen noemen haar Verlosser op het Bloed) is gebouwd op de plaats waar tsaar Alexander II op 1 maart 1881 bij een aanslag dodelijk gewond raakte. Het is één van de bekendste gebouwen van Sint-Petersburg, maar ik was er nog nooit binnen geweest.

 

Tussen drommen toeristen, allen met het hoofd omhoog, schuifelde ik wat rond. Het duurde twee minuten voor het tot me doordrong: dat zijn geen muurschilderingen, helemaal tot bovenin de koepel, maar mozaïeken. Meteen viel het kwartje: Vladimir Frolov! De bijbelse taferelen en heiligen kwamen uit zijn werkplaats. Ruim veertig jaar later tekende diezelfde Frolov voor de gewijde taferelen die in het Moskouse metrostation Majakovskaja en Novokoeznetskaja de communistische heilstaat verbeelden:

Ik ging op zoek naar de initialen van Frolov, vond zes lettercombinaties, maar geen enkele leek op ВФ (VF). Ik begon te twijfelen, wees een suppoost op de letters en vroeg hoe dat nou zat met die Frolov. Waarmee ik ook meteen mijn onkunde blootlegde op het gebied van de mozaïekkunst. De initialen waren van de makers van de tekeningen, Frolov voerde zo’n tekening vervolgens uit in mozaïek. Ik liep de kerk nog eens helemaal door en zag nu bij de ingang de ‘ondertekening’ van het atelier.

Frolov en zijn mannen werkten negen jaar aan de mozaïeken. Had ik op mijn weblog niet ergens een filmpje staan over het atelier? Thuis zocht ik het op. Het adres: Bolsjoj prospekt V.O. 64/5. Bijna bij mij op de hoek! Ik nam er een kijkje, al wist ik uit het filmpje al dat er weinig meer te zien was: een paar verbleekte werkjes die ooit dienst deden als een soort uithangbord.

Het atelier werd in 1918 al gesloten. Frolov werkte verder in het atelier van de Kunstacadamie (ook bij mij in de buurt). In 1929 werd hij ook nog eens zijn huis uitgezet, dat op hetzelfde adres zat als zijn atelier. Ondertussen wisten de machthebbers hem nog wel te vinden voor nieuwe opdrachten. De rode vaandels in het Leninmausoleum zijn van Frolov en dus ook die mozaïeken in de Moskouse metro. Frolov, geboren in 1874, overleed in 1942 tijdens het beleg van Leningrad. Her en der in de stad is nog werk van hem te zien, onder meer op de vermaarde apotheek van Pehl aan de 7de Linija (het houdt niet op: ook bij mij in de buurt). Dat gebouw is een apart verhaal waard, maar daar kom ik voorlopig niet aan toe. Mijn verblijf in Sint-Petersburg loopt ten einde.

Eerbetoon aan Vladimir Frolov in metrostation Novokoeznetskaja

(Eerste publicatie: 11-2-2010)

Ik kom nog even terug op de documentaire van Elizaveta Listova over de Moskouse metro, waar ik in mijn vorige stukje [niet opgenomen in deze selectie uit mijn oude blog] over schreef. Die documentaire blijkt een staartje te hebben gekregen.

Listova liet onder meer Vladimir Frolov aan het werk zien, de maker van de mooie mozaïeken van enkele metrostations. Frolov overleed in 1942 in Leningrad van honger en uitputting, kort nadat hij zijn laatste mozaïekwerk voor het Moskouse station Novokoeznetskaja had voltooid. De directeur van de metro zag de documentaire en besloot: Frolov moet geëerd worden. Dat gaat gebeuren met een portret in mozaiëk in station Novokoeznetskaja. En waar wordt dat portret gemaakt? In hetzelfde atelier waar Frolov zijn metro-mozaïeken maakte, overigens naar ontwerpen van Aleksandr Dejnika.

 

In onderstaand filmpje meer over Frolov. Hier ook weer beelden van zijn atelier en ook van de binnenplaats van zijn oude huis, waar hij in de jaren twintig uit werd gezet (hij verhuisde naar zijn atelier). De binnenplaats telt nog een paar van zijn mozaïeken, al is er weinig meer van over.

Het Sovjet-leger: elektronica in de Burgerloorlog en in de Moskouse metro

(Eerste publicatie: 21-10-2009)

Vooruit dan, nog één stukje over Russische muurversieringen, omdat het zo mooi aansluit bij mijn vorige twee posts (zie hier en hier).

Dit keer dalen we af in de Moskouse metro, en wel op het Kievskaja-station aan de cirkellijn. Beneden treffen we tal van mozaïeken aan, gewijd aan Oekraïene, ooit één van de vijftien republieken van de Sovjetunie. (We zetten er toen nog een lidwoord voor: dé Oekraïene. In het Russisch deden ze dat nooit en doen ze dat ook nu niet, want het Russisch heeft geen lidwoorden).

We zien een tafereel uit de Burgeroorlog. Niets aan de hand, op het eerste gezicht:

Maar dan zoemen we in op de soldaat linksonder. Waarbij we herhalen dat het om een tafereel gaat uit de Burgeroorlog en waar we aan toevoegen dat het station is gebouwd in de jaren vijftig. De soldaat zit voor een laptop, heeft in de ene hand een mobieltje en in de andere een personal organiser. Dat ziet een kind.

Leg dat maar eens uit.

De mooiste voetgangerstunnels van de USSR vindt u in Rostov aan de Don

(Eerste publicatie: 20-10-2009)

Eergisteren stuurde ik u naar Borovsk om daar de muurschilderingen te gaan bekijken. Vandaag gaan we naar Rostov aan de Don. Dat is even een zit – misschien kunt u maar beter het vliegtuig nemen of de trein – maar dan heb je ook wat.

Rostov aan de Don heeft volgens mij de mooiste voetgangerstunnels van de gehele vroegere Sovjetunie. Eind jaren zeventig werden een aantal tunnels in het centrum opgesierd met taferelen uit het rijke Sovjet-leven. Spelende kinderen bij flats in aanbouw, een geboortekliniek, een eindexamenbal …

De naam van de kunstenaar heb ik nog niet kunnen achterhalen. Is er een tegelfabriek in de buurt van de stad? Wel bestaat al een legende over de versieringen. De baas van de stad, eerste partijsecretaris Bondarenko, zou zo tevreden zijn geweest over de tegels in zijn badkamer, dat hij besloot om ook de tunnels te verfraaien. Of er iets op die badkamertegels stond afgebeeld, en wat voor taferelen dan wel precies, dat vermeldt de historie niet.

Tijdens de perestrojka gingen de Sovjet-beelden – hoe symbolisch! – grotendeels schuil achter talloze kiosken waar druk handel werd gedreven. Als ik de diverse internetbronnen moet geloven, zijn ze inmiddels weer vrijgemaakt en goed zichtbaar en verkeren ze in een redelijke staat. Je mag toch hopen dat zo’n prachtig tijdsbeeld bewaard blijft. In elk geval kwamen de mozaieken vorig jaar in een verkiezing van de "zeven wonderen van Rostov" op de eerste plaats terecht.

Grote afwezige – althans op de foto’s die ik heb kunnen vinden: Lenin.

(Meer foto's hier)