(Eerste publicatie: 23-7-2012)
Ik had ‘m al een tijdje liggen, deze mooie foto. Het wachten was op een aanleiding om ‘m te laten zien. Die is er nu: het Russische voetbalseizoen is begonnen. Supporters tijdens een wedstrijd knielend op een bidkleedje, ik was het nog niet eerder tegengekomen.
We zien hier het stadion van Anzji uit Machatsjkala, de club van trainer Guus Hiddink. Met geld van de steenrijke Soelejman Kerimov en veel lokaal enthousiasme is Anzji bezig aan een opmars. Vorig seizoen werd de Europa League bereikt, dit jaar hoopt men op de Champions League, al doet Hiddink in elk interview zijn best om de hoge verwachtingen te temperen.
Er werd met verbazing gereageerd op de overstap van Hiddink naar het onrustige Dagestan, de Russische deelrepubliek waar aanslagen aan de orde van de dag zijn. Maar als je deze taferelen zo ziet, kan ik me voorstellen dat de gelauwerde coach – vorstelijk beloond, ook dat - hier wel deel van wil uitmaken.
De eerste wedstrijd in de Europa League, tegen het Hongaarse Honved, werd met 1-0 gewonnen. De wedstrijd moest van de UEFA buiten Dagestan worden gespeeld, dat werd Moskou. Bij de Russische hoofdstad heeft de club ook zijn permanente thuisbasis. Staat er in de Russische competitie een wedstrijd in Machatsjkala op het programma, dan pakken spelers en staf het vliegtuig richting Dagestan, zo’n 1.600 kilometer verderop.
De eerste competitiewedstrijd tegen Koeban Krasnodar won Anzji voor eigen publiek met 2-1. Van een eerdere wedstrijd hier nog even die prachtige ceremonie, waarbij het Russische volkslied wordt gespeeld. Dat gebeurt ook bij de andere clubs, maar alleen bij Anzji met een trompet:
Andere Tijden Sport over de EK-finale van 1988, gezien door Russische ogen
(Eerste publicatie: 17-5-2012)
“Ja, dit is een goed stel hoor!” Het zijn de legendarische woorden van Theo Reitsma over het Nederlands elftal, na de gewonnen EK-finale van 1988 tegen de Sovjetunie. Boven ziet u de elf tegenstanders van Oranje in die wedstrijd, met het Sovjet-embleem en CCCP trots op de borst. En ook dat was een goed stel.
Overtuigt u zich daar nog eens van in de uitzending van 7 juni van Andere Tijden Sport (Ned1, 22.10 uur), die geheel gewijd is aan de EK-finale van 1988. Het verhaal wordt nu, 24 jaar later, verteld door Russische ogen.
De afgelopen weken ben ik druk met dat Sovjet-stel in de weer geweest. Ter vertaling kreeg ik door programmamaker Thomas Blom interviews toegestuurd met die prachtige doelman Rinat Dasajev, met Chidijatoelin (op de foto naast Dasajev), met Litovtsjenko (zittend, rechts) en Belanov (zittend, tweede van links). Natuurlijk Belanov, die, gezeten op een bankje in Odessa, nog eens uitlegt wat er misging bij zijn strafschop. Ook werd gesproken met Michailitsjenko (staande rechts), maar dat gebeurde met een simultaan-vertaling, daar was mijn hulp als vertaler naderhand niet bij nodig. En o ja, bij Dinamo Kiev werd ook nog een oude assistent van de legendarische trainer Lobanovski naar zijn herinneringen gevraagd. Die had hij helaas niet meer helemaal op orde.
Wat ook niet helemaal op orde was: het oude archief van de Sovjet-televisie. Het bezoek van de Nederlandse tv-ploeg leidde tot een spannende zoektocht naar de Russische band van de EK-finale …
Het werk aan de uitzending zit er nog lang niet op, het grote monteren is nu gaande. Ook daarbij wordt van mij nog ondersteunend werk verwacht. Bovendien staat een druk verblijf van mij in Sint-Petersburg voor de deur (ik ben op tijd terug voor de uitzending!). Wat ik maar wil zeggen: het aantal stukjes op dit weblog zal de komende weken vermoedelijk wat minder zijn dan normaal.
En Dasajev, ach, Dasajev … [filmpje is niet meer beschikbaar]
De Eeuwige Supporter van Tom Tomsk zit tijdelijk op een andere tribune
(Eerste publicatie: 20-3-2012)
De schrik slaat je af en toe om het hart. Ik las iets over een verbouwing van het stadion van Tom Tomsk, zag een foto van een gapend gat waar eens een tribune stond en ik dacht meteen: wat is er met hém gebeurd, de Eeuwige Supporter?!
Ik schreef eerder een stukje over hem. Het mooiste beeld van Rusland (nou vooruit: het leukste beeld van Rusland), zou het de bouwwoede overleven? Die hang naar nieuw en modern, naar kunstgras in plaats van kluiten, naar catering in plaats van kantine?
Toen kwam ik dit filmpje tegen en ik haalde opgelucht adem: [linkje werkt niet meer]
De Eeuwige Supporter zat op de Tribune Oost. Die wordt verbouwd, het beeld zit nu tijdelijk op Zuid. Dat is ook de tribune van de harde kern van Tom Tomsk, maar beeldhouwer Leonti Oesov vertelt hierboven dat hij zich daar geen zorgen over maakt: “Ze krijgen er een schitterende broeder bij. Ze verzinnen tradities, doen hem allerlei kleren aan en uit, hij komt op de tribune waar hij thuishoort.”
De nieuwe Oosttribune, waar ook het beeld weer een plekje gaat krijgen, moet er zo gaan uitzien (foto links).
Het is niet alleen een tribune, maar er zit ook een winkelcentrum aan vast. Als de ontwerpers hart voor de zaak hadden gehad, hadden ze de Eeuwige Supporter daar al ingetekend. Hebben ze niet gedaan… Misschien moet hij maar gewoon op Zuid blijven zitten, de tribune waar hij zich, vermoed ik, beter thuis zal voelen..
Ik las trouwens nog dat het beeld is gebaseerd op een foto uit de krant Voetbal en Hockey. Dat is ook de krant die hij in zijn hand heeft. Ik ga eens kijken of ik de originele foto ergens kan vinden.
IJshockey op het Rode Plein? Ooit werd er al gevoetbald. Deel 3 - de sportparade van 1936.
(Eerste publicatie: 12-2-2012)
Komt er deze maand een ijshockeywedstrijd op het Rode Plein (zie deel 1)? Het zou kunnen, sportieve festiviteiten aan de voet van het Kremlin zijn niet nieuw. Zo groeiden sportparades op het Rode Plein voor de Tweede Wereldoorlog uit tot een jaarlijks terugkerend fenomeen (zie deel 2). De parade van 1936 kreeg een bijzonder slot: een heuse voetbalwedstrijd op een groot, vilten tapijt.
Liever hadden de machthebbers in de USSR niets met voetbal te maken gehad. De sport trok grote aantallen toeschouwers, die zich onvoorspelbaar gedroegen. Kranten maakten in de jaren twintig en dertig met enige regelmaat melding van opstootjes. Het volk op de tribunes deed niet echt denken aan de nieuwe, voorbeeldige Sovjet-mens. Voetbal was echter al zo populair, dat negeren of verbieden geen optie meer was. De wedstrijd op het Rode Plein, ten overstaan van Stalin en andere hooggeplaatsten, kan gezien worden als de officiële acceptatie.
De wedstrijd ging tussen het eerste en tweede elftal van Spartak Moskou. De spelers – kom daar nog eens om tegenwoordig – naaiden in de nachten voor het duel zelf het gigantische tapijt aan elkaar. Overdag lag de rol, die steeds dikker werd, voor het warenhuis GUM, aan de lange zijde tegenover de Kremlinmuur. Er werden lijnen op aangebracht, inclusief een paar atletiekbaantjes, want ook enkele topatleten mochten hun kunsten vertonen.
Nadat zij waren uitgerend, waren de jongens van Spartak aan de beurt. De planning was: een half uur. Op het Leninmausoleum, naast Stalin, stond Aleksandr Kosarev, de leider van de jeugdorganisatie Komsomol. Hij zou met een wit zakdoekje zwaaien, zodra de Grote Leider tekenen van verveling zou tonen. Dat bleek niet nodig en uiteindelijk balde men er bijna drie kwartier op los. Uitslag: 4-3 voor Spartak 1. Beelden van de wedstrijd zijn hieronder te zien.
Ik kwam nog een andere film tegen, van de eerste sportparade op het Rode Plein na de oorlog. Het is augustus 1945, en daar ligt weer zo’n mooi kleed op het plein. Zou dat hetzelfde kleed zijn als van de voetbalwedstrijd? Het lijkt me onwaarschijnlijk, maar ik ga dat niet uitzoeken. Opvallend is de goede kwaliteit van de opnamen. Die zijn gemaakt met op de Duitsers buitgemaakte filmapparatuur, daar durf ik wel wat onder te verwedden:
Ook Poesjkin is supporter van FC Zenit. En tegen racisme. Йоу! (Yo!).
(Eerste publicatie: 29-11-2011)
“Vsem privet iz 19-ogo veka”. U krijgt allen de hartelijke groeten uit de 19de eeuw van Alexander Sergejevitsj Poesjkin.
In het filmpje prijst de nationale dichter van Rusland de vooruitgang van de afgelopen anderhalve eeuw: “klassno u vas” (het is te gek bij jullie). Alleen één ding begrijpt Poesjkin niet: vanwaar toch dat racisme, zo alom aanwezig in Rusland?
Het leek ons FC Zenit wel een goed idee om in het kader van de actie Rusland zonder Racisme de hulp in te roepen van Poesjkin, Ruslands nationale, onomstreden literaire held, afstammeling van een Afrikaanse slaaf. De populaire rapper Noize MC werd erbij gehaald. Als een soort medium brengt hij Poesjkins boodschap over aan de jeugd in het algemeen en de voetbalsupporter in het bijzonder.
Een poging tot exegese:
0.05. Vperjod za Piter! : Vooruit voor Sint-Petersburg!
0.10. Moja kozja ne pochozja na natsjinkoe vatroesjki.
De dichter verwijst naar zijn huid, die niet op de vulling van een wrongelkoek lijkt. Zo’n vulling is wit.
0.24 – 0.34. Hier haalt de dichter herinneringen op aan zijn tijd op het beroemde Lyceum. Hij kreeg daar van domme medeleerlingen te horen dat zijn voorvaderen pas gisteren uit de boom waren geklommen.
Op 0.30 verschijnen varkenskoppen in beeld met in rode letters SVINCHEDY, een samentrekking van varkens (svinja) en skinheads. Dat begrijp ik niet. Varkens is de bijnaam van Spartak Moskou. De supporters van die club zullen de boodschap – indien daarvoor uberhaupt ontvankelijk, wat ik betwijfel – na zoiets zeker niet meer ter harte nemen.
0.34. “Mijn voorvader, de moor Hannibal, zeiden ze, werd in Amsterdam door Peter voor een fles rum gekocht bij geldwisselaars”.
Hier wordt de voetbalsupporter lelijk op het verkeerde been gezet. Die Hannibal werd voor (en niet door) Peter de Grote gekocht in Constantinopel.
0.45. Hier legt de dichter uit dat ze hem dan wel voor van alles hebben uitgemaakt, maar dat hij toch behoorlijk goed terecht is gekomen. En hij verwijst naar een beroemde regel uit eigen werk: Ja pamyatnik sebe vozdvig nerukotvornyi. – Ik heb een monument voor mijzelf opgericht, niet door mensenhanden gemaakt.
0.45. 33 sektor: het vak in het oude Kirov-stadion waar de harde kern zich ophield. In het huidige Petrovski stadion is helemaal geen vak 33 meer, maar de oude naam wordt nog veel gebruikt.
0.46. De dichter legt uit dat professoren hem ‘groots’ noemen, en dat Russisch leren zonder zijn boeken te lezen een doodlopende weg is.
0.52 – 1.11 En dan het refrein, waarin de dichter zich afvraagt waar de dombo’s toch vandaan komen die denken dat Rusland en racisme van hetzelfde woord afstammen. De dichter is tegen jullie, yo!, als je niets moet hebben van mensen die er een beetje anders uitzien. En wat mummel je nou over de Russische cultuur, hier heb je een antwoord van die Russische cultuur, of is Poesjkin geen Russische cultuur soms? Yo!
1.12 – 1.35. Dan volgen er enkele regels over buitenlandse werknemers en studenten, wat je daar dan wel voor last van hebt – als ik het goed begrijp. En iets over nationale dansen, waarvan de portee me ontglipt. (Voor de betekenis van de banaan: googelt u even op banaan Roberto Carlos).
1.22. Een aardig detail: de tattoos op Poesjkins onderarmen. Die zijn ontleend aan de tekeningetjes – niet zelden scabreus - die Poesjkin in de kantlijn van zijn gedichten maakte. Over die tekeningen zijn hele boeken geschreven.
1.40-1.42. Racisme, zegt Poesjkin, laten we over aan de pitekantrop en de avstrapolitek. Dat vond ik even lastig, maar een pitekantrop is een aapmens en een avstrapolitek een uitgestorven geslacht van mensachtigen van een paar miljoen jaar geleden. Waarna de dichter iedereen de groeten doet uit de 19de eeuw.
De commentaren her en der op dit lied zijn nogal, eh, wisselend. “Propaganda van menselijke waarden voor debielen”, las ik ergens. Anderen vinden dat de nationale dichter schandelijk wordt misbruikt, weer anderen menen dat de tekst en het filmpje misschien toch íemand aan het denken zullen zetten.
En ik kwam iemand tegen die schreef dat dat helemaal Poesjkin niet is in dat filmpje, maar Doumbia van CSKA Moskou.
Doumbia
De weggemoffelde vliegtuigramp met het voetbalelftal van Pachtakor
(Eerste publicatie: 1-10-2011)
Op 7 september van dit jaar verongelukte het complete eerste ijshockeyteam van Lokomotiv uit Jaroslavl. Twee dagen later was ik in de stad – een verblijf dat al gepland stond. Het verdriet van de stad maakte grote indruk op me. Ik schreef er hier over.
Een trouwe lezeres reageerde met een linkje naar een documentaire, getiteld: Taina gibeli Pachtakora, vrij vertaald: Het geheim van de ramp met Pachtakor. Er sprong een klein luikje open in mijn geheugen. Veel kwam er niet door naar buiten, maar de documentaire vulde dat snel aan. Met verbazing zat ik te kijken: hoe is het mogelijk dat een dergelijke ramp voor de buitenwereld vrijwel verborgen kon worden gehouden? Andere omgekomen sportteams (Torino, Manchester United, Lokomotiv Jaroslavl – om er een paar te noemen) verwierven meteen een (wrange) heldenstatus, tot troost – neem ik aan – van de nabestaanden. De familie van de voetballers van Pachtakor is die troost jarenlang onthouden – met dank aan het humane Sovjet-regime.
Op 11 augustus 1979 vliegt het elftal van Pachtakor uit Tasjkent naar Minsk, waar twee dagen later de competitiewedstrijd tegen het lokale Dinamo op het programma staat. Pachtakor heeft een veelbelovend team, is de trots van Oezbekistan en heeft in Michail An, aanvoerder van Jong USSR, een groot talent in de gelederen. Boven Dnjeprodzerzjinsk in de Oekraïene botst het toestel op meer dan 8 kilometer hoogte op een ander burgertoestel. Uiteraard zijn er geen overlevenden.
Pas een volle week later maakt de centrale pers melding van het ongeluk, en nog slechts indirect. Sovetski Sport wijdt onder het kopje Afscheid van kameraden een paar gortdroge regels aan de begrafenis van het team, “omgekomen bij een vliegtuigongeluk”. Het zijn de beelden van die begrafenis (vanaf 35.15), afkomstig uit een privé-archief, die me het meest verbazen in de documentaire. Er is, zo blijkt, in Tasjkent massaal afscheid genomen van het team. Omdat over ongelukken in de USSR niet werd bericht, bleef ook de begrafenis buiten het officiële beeld. Uiteindelijk moest er wel íets worden bericht (zie het stukje in Sovetski Sport), want tja, een verdwenen voetbalteam uit de hoogste afdeling, dat gaat opvallen.
De nabestaanden die aan het woord komen, zijn verbitterd. Ze kregen een overlijdensakte waarop stond dat het ongeluk “buiten het werk” had plaatsgevonden, terwijl de spelers op weg waren naar Minsk voor een officiële competitiewedstrijd. Bovendien is het grootste deel van het dossier over de strafzaak niet openbaar. Nog altijd zijn de nabestaanden op zoek naar ‘de waarheid’. Wat was de oorzaak van het ongeluk?
De documentaire wijst – in de beste Russische tradities – uitgebreid op allerlei theorieën en geruchten. De situatie in het luchtruim zou onoverzichtelijk zijn geweest vanwege een vlucht van secretaris-generaal Brezjnev, die voorrang moest krijgen. Het toestel zou uit de lucht zijn geschoten tijdens een militaire oefening. Uiteindelijk blijft maar één versie overeind: een fout van de luchtverkeersleiding.
Begin jaren tachtig was ik in Tasjkent. Ik hield me in die jaren al redelijk intensief bezig met de USSR/Rusland en ook met voetbal. Het is geen seconde bij me opgekomen om de begraafplaats te bezoeken of een kijkje te gaan nemen bij het stadion. Het was nog maar een paar jaar na het ongeluk, maar de link Tasjkent – Pachtakor, met het bijbehorende drama, heb ik toen niet gelegd.
Het ongeluk van Pachtakor wordt al lang niet meer verzwegen. Hieronder een lied ter ere van het team, met beelden van de begraafplaats en ook van het Russisch elftal (nog onder leiding van Guus Hiddink) dat een minuut stilte in acht neemt. [Het filmpje heb ik nog niet teruggevonden.]
Sjinnik Jaroslavl - Saransk, een voetbaltopper na een ijshockey-ongeluk
(Eerste publicatier: 15-9-2011)
Sjinnik Jaroslavl, kent u die ploeg? En Saransk Mordovië? Ze speelden tegen elkaar, een topper uit de Russische eerste divisie, en ik was erbij. Het werd een bijzondere, bedrukte avond, daar in de provincie.
Enkele dagen eerder was het complete eerste ijshockeyteam van Lokomotiv, de trots van de stad, bij een vliegtuigongeluk om het leven gekomen, en Jaroslavl had nog even geen zin in voetbal. De kassa’s gingen ruim op tijd open, ….
… de uitslagen en de stand werden nog eens doorgenomen,…
… en bij de catering hadden ze hun werk gedaan.
Maar dat verschrikkelijke ongeluk… Er liepen Sjinnik-supporters rond met een Lokomotiv-sjaaltje en uit de luidsprekers klonk – ik verzin het niet – Who wants to live forever van Queen in een piano-uitvoering. Ondertussen gingen de voorbereidingen gewoon door – wat moet je anders.
Zoals altijd in een Russisch stadion waren de hulpdiensten duidelijk aanwezig:
En toen kwamen de teams het veld op, Sjinnik natuurlijk in een Lokomotiv-shirtje. Bij een minuut stilte in een Russisch voetbalstadion tikt altijd een klok mee.
Ik maakte een foto van wat toeschouwers. De man links werd daar erg boos om. Een ander werd dáár weer erg boos om en die schudde me, toen ik even later mijn plekje opzocht, nadrukkelijk de hand: “Dank u dat u mij gefotografeerd hebt!” Als ik al geen supporter van Sjinnik was, dan was ik het nu zeker.
We kwamen al snel met 1-0 achter. De supporters van de East Side (met een spandoek voor de ijshockeyers) moedigden aan wat ze konden …
… mijn buurmannen leverden ook hun bijdrage …
… de maan kwam nog op …
... maar gescoord werd er niet meer.
... Gelaten liepen we door de avond naar huis.
Hoe ik vrienden ga maken op de tribune bij Sjinnik tegen Saransk
(Eerste publicatie: 3-9-2011)
Zo maar gevonden in een boekwinkel in Sint-Petersburg: een woordenboekje van Russisch voetbaljargon. Daar ga ik nog veel plezier mee beleven!
Het is een beetje rijp en groen door elkaar: bijnamen, voetbaltermen, leuzen. Edgar Davids staat er in (Хищник / Roofdier) en – je verwacht het niet - Jimmy Floyd Hasselbaink (Wilde Bizon). Nieuw voor mij: de bal in de zes schieten (бить в шестерку): in de benedenhoek. In de negen is in de kruising, dat wist ik al.
Supportersleuzen staan per club gerangschikt en dat levert meteen het grootste minpunt van het boekje op: twaalf pagina’s Spartak Moskou! Raar ook, dat krijgen die gasten uit 095 toch never nooit uit hun hoofd geleerd?
Die enorme aandacht voor Spartak heeft wel een pluspunt, want ook de leuzen tégen een club staan vermeld, en daarbij is Spartak ook mooi koploper. Deze vind ik leuk:
Спартак – параша
Победа будет наша
А если и не наша
То все равно параша
Spartak is een schijthol
Wij gaan winnen
En winnen we niet
Dan blijft Spartak een schijthol
In de vertaling gaat het rijm helaas verloren, maar evengoed is duidelijk dat er op het veld weleens wat mis kan gaan, en dat je daar als supporter op volwassen, relativerende wijze mee om kunt gaan.
Nu zit ik volgende week in Jaroslavl op de tribune bij de wedstrijd Sjinnik - Saransk Mordovië. En wat ik ga doen: wanneer het even wat stil is, sta ik op en roep ik heel hard die vier regeltjes hierboven! Waarbij ik Spartak natuurlijk vervang door Saransk.
Ik denk dat de supporters van Sjinnik dat heel leuk zullen vinden en voorspel roerende taferelen: tranen, omhelzingen en minstens één nacht gratis bier.
Hoe voetbalclub Anzji al die toppers naar Dagestan krijgt
(Eerste publicatie: 23-8-2011)
Hoe lokt voetbalclub Anzji uit Dagestan al die spelers toch? Roberto Carlos, Balázs Dzsudzsák, Mbark Boussoufa, Joeri Zjirkov en (binnenkort misschien) Eto’o? Met geld? Nee, niet met geld. Ze lokken daar in die Russische deelrepubliek de spelers met muziek.
Kijk maar. Afgelopen weekend, Anzji – Dinamo Moskou. Vanaf 1.40 komen de jongens het veld op. Onder de klanken van …eh, … dat weet ik zo gauw niet. Maar als je zo het veld op mag komen, elke thuiswedstrijd weer, ben je verkocht. En dan moet het mooiste nog komen, op 2.54: dat prachtige Russische volkslied met één enkele trompet! Je ziet het aan de spelers, die jongen achter Dzsudzsák bijvoorbeeld (op 3.45), die heeft het duidelijk te kwaad.
Natuurlijk won Anzji de wedstrijd, met 2-1, ze staan nu vierde.
En trouwens, wat er daar bij Anzji tijdens de warming-up gebeurt! Kijk nou (van een eerdere wedstrijd, tegen FC Zenit):
En dan heb ik het nog niet eens over de krijgsdans van de Dagestaanse supporters en hun geweldige trommelaars, waar die plompe trommelslagers bij FC Twente en Vitesse nog heel wat van kunnen leren.
Richt ik me ook nog even apart tot ADO Den Haag: jullie hebben de kleuren van Anzji al overgenomen, als jullie nou ook eens die trompet overnemen? Gewoon, eentje van het Residentie Orkest, en die dan, terwijl de spelers keurig op een rij staan, Oh, oh Den Haag laten spelen, drie tempo’s lager dan het origineel. Dan verlies je thuis geen wedstrijd meer, hoor.
En nodig die dansers een keertje uit voor een gastoptreden.
(Update: Eto'o gaat inderdaad naar Anzji, zo heeft de club bevestigd.)