(Eerste publicatie: 6-11-09)

Ten zeerste aanbevolen: de verzamelde brieven van schrijver Viktor Astafjev (1924-2001). De verzameling brieven begint in 1952, ik ben inmiddels bij januari 1986 en daar kwam ik iets opmerkelijks tegen.

Astafjev, Siberiër, oorlogsveteraan en een grote naam in de Russische literaire wereld, is in München. Hij logeert bij het gezin van zijn vertaalster en ze gaan naar de film: Rambo! Ik zou iets anders hebben uitgekozen, maar het blijkt een schot in de roos. Astafjev schrijft aan zijn vrouw:

“Geweldige film! Geweldig! Over hoe ze iemand uit onze tijd hebben verleid, een soldaat van hem hebben gemaakt, een held, en die daarna in een hoek wordt gejaagd door allerlei klein volk, waartegen hij zich moet verdedigen. En al verdedigend verandert hij in een verschrikkelijk, wraakzuchtig half mens-half dier, in een superreus. Maar daarbij blijft hij wel bij zijn positieven en vermoordt hij alleen de schoften… Een moderne Tarzan, maar wel een soort Tarzan met voortdurend droeve ogen. En aan het einde huilt hij als een kind op de borst van zijn vroegere commandant en laat hij zich de handboeien aandoen.”

Het kan bijna niet anders: Astafjev, zelf oorlogsveteraan, voelde zich verwant met die Amerikaanse Rambo. Als gewoon frontsoldaat zat hij in het heetst van de strijd, drie keer raakte hij gewond. Na 1945 streed hij – vooral op schrift – tegen het ‘hoera-beeld’ dat in de Russische literatuur en media van de oorlog werd geschetst. Verbitterd zag hij, hoe veel commandanten en politieke commissarissen zich steeds vaker voorstonden op hun dapperheid en militair vernuft, terwijl zij in werkelijkheid op veilige afstand van het front verbleven, ondertussen kwistig strooiend met de troepen in de vuurlinie. Voor de ervaringen van de gewone soldaat was in de literatuur en de geschiedschrijving weinig plaats, zo ondervond Astafjev aan den lijve. In zijn brieven duikt die verbittering, over de schoften die ‘zijn’ oorlog hadden geannexeerd, steeds weer op. Hetzelfde soort schoften waartegen Rambo, die veteraan uit een heel andere oorlog, ook tegen vocht.

Виктор Астафьев : Нет мне ответа. (Brievendagboek 1952-2001). Irkoetsk, 2009

Eerder plaatste ik al enkele vertaalde fragmenten uit de brieven.