Zijn dit soort foto’s zeldzaam? Je ziet ze in elk geval niet vaak en mij vielen ze op. Ze zijn uit 1935 en zijn gemaakt door een buitenlander, de Noor Eirik Sundvor. Hij was journalist en sprak Russisch. Waarom hij in 1935 in Rusland was, heb ik niet kunnen achterhalen. Professioneel ogen z’n foto’s niet. Hij keek gewoon om zich heen en legde vast wat hem opviel.
De foto’s lijken wel illustraties uit de vrolijk-chaotische boeken van Ilf en Petrov. Maar ze zijn ook beklemmend. Je vraagt je af: wat hangt deze mensen boven het hoofd? Twee jaar later is helemaal niemand van wie we zien zijn leven nog zeker.
Twee foto’s springen er voor mij uit. De eerste heb ik bovenaan gezet. Op het bord staat: “Hier worden politieke gesprekjes gehouden en consultaties over vragen betreffende het TWEEDE VIJFJARENPLAN. Dagelijks van 6.00 tot 9.00 uur ’s avonds.” Die constructivistische lessenaar met dat bord! Prachtig. Het vale, bevlekte kostuum van de instructeur steekt er lelijk bij af. Of zou het een toevallige voorbijganger zijn die dacht: daar ga ik 's even zitten?
En dan deze foto. Eerst had ik het niet door, maar deze dame met geiten plus baal hooi loopt langs een van mijn geliefde plekjes van Leningrad/Sint-Petersburg: het Petrovski stadion van FC Zenit, dat ronde bouwwerk, links aan de overkant van het water. Na de oorlog was er weinig meer van over, de huidige versie ziet u hieronder. De vrouw loopt rechtsonder, waar nu de auto’s rijden. (FC Zenit heette in 1935 overigens Krasnaja Zarja/Rode Dageraad.)
Bij de foto’s in de galerij hieronder beperk ik me tot Leningrad en Moskou. (Alle 88 foto’s van Erik Sundvor vindt u hier.) De agent met het pistool in zijn holster staat op de Nevski Prospekt (die heettte in 1935 Prospekt van de 25ste oktober). De drukke mensenmassa staat op het Hooiplein. Ook herkennen we hotel Oktjabrskaja op het Vosstanija plein.
En natuurlijk deed zíj me denken aan het schilderij De conductrice uit 1928 van Aleksandr Samochvalov, al verschilt de uitstraling nogal. Hetzelfde zijn in elk geval de tas en de rollen kaartjes. Op de foto zien we in de ene hand van de conductrice nog een instrument dat, naar ik aanneem, bedoeld is om de wissels om te zetten. Tussen de vingers van de andere zien we een peuk. (Over dit schilderij links schreef ik eerder een stukje op mijn vorige weblog.)
Het vijfjarenplan van de foto boven aan dit stukje komt ook terug in een van de andere foto’s in de galerij. Aan een kiosk hangt een poster met een oproep om in te tekenen op obligaties van dat vijfjarenplan. Een origineel van die poster heb ik niet gevonden, wel zo’n obligatie, uit 1935: