Jefimov

Buitenlanders in een Sovjet-winkel - deel 2

(Eerste publicatie: 26-5-2010)

Gisteren schreef ik over bovenstaande tekening van Boris Jefimov, bijna meteen kom ik er op terug. Het is een karikatuur uit de jaren vijftig, die Westerse correspondenten in Moskou ‘ontmaskert’ als schrijvers van valse stukjes over de matig voorziene winkels in de USSR.

Ik had míjn stukje nog niet geschreven of ik kwam de volgende alinea tegen in Zjoeravli i karliki (Kraanvogels en dwergen) van Leonid Joezefovitsj. Een vrouw vertelt over een voorval uit haar jeugd:

“Als meisje woonde ik in de Degtjarnidwarsstraat, hartje centrum van Moskou. Ik wist dat de USSR het beste land van de wereld was, Moskou de beste stad van de USSR, en de Gorkistraat de beste straat van Moskou. De Degtjarnidwarsstraat kwam uit op de Gorkistraat. Ik dacht: wat ben ik gelukkig dat ik op zo’n plek woon! Je had daar een grote Levensmiddelenzaak op de hoek van de Tverskoj boulevard, ik zag daar een keer buitenlandse toeristen voor staan, ze wezen met hun vingers naar de etalage en lachten. In de etalage stonden enorme ronde blikken met haringen uitgestald. Verder niets, alleen die blikken. Ik was een jaar of tien, maar ik begreep meteen dat ze mij uitlachten, mijn geluk.”

Ik probeer me voor te stellen, wat zou dat tienjarige meisje gedacht hebben, als ze daarna de tekening van Boris Jefimov onder ogen had gekregen? Boosheid, verbittering, verwarring?

Zjoeravli i karliki kunt u trouwens ongelezen laten. Leonid Joezefovitsj kreeg er vorig jaar de literaire prijs Natsionalny Bestseller voor. ’t Zal wel, ik vind het zes keer niks. Al blijft bovenstaande alinea me voorlopig nog wel bij.

Buitenlanders in een Sovjet-winkel. Reacties op een tekening van Boris Jefimov uit 1953

(Eerste publicatie: 25-5-2010)

Buitenlanders in Moskou: “Er is hier zo’n ruime keus aan levensmiddelen, meneer de correspondent, en u levert ons alleen maar eenden [verzinsels]”.  

Een karikatuur uit de USSR van 1953 van de vermaarde tekenaar Boris Jefimov. Hij werd onlangs nog eens geplaatst door een van mijn mijn favoriete Russische bloggers Amalgin. Interessant om te zien wat er voor reacties op kwamen. Zelfs bij zo'n eenvoudige tekening wordt de blik van de waarnemer gekleurd door diens herkomst en omgeving. Ik durf er wat onder te verwedden dat niet één van míjn lezers op één van onderstaande reacties was gekomen:

- Boris Jefimov had toch wel talent. Kijk naar de vrouw links en je begrijpt meteen: een buitenlandse. Uit een vrij land. De Sovjet-mensen bij de toonbanken herken je zelfs aan hun silhouetten :)

- Op de tekening zijn eerlijk geen levensmiddelen te zien, maar je ziet wel een rij. Een dappere tekenaar.

- Hoezo dapper? Wist híj veel hoe een winkel eruitzag zonder volk dat elkaar verdringt bij de toonbank. En wat er nog meer in de etalage van de levensmiddelenafdeling kon staan behalve weegschalen en flessen.

- Brood is er niet, maar bij de levensmiddelen staan wel een soort flessen.

- Voegen we hier nog aan toe de informatie over zijn broer die voor de oorlog werd geëxecuteerd, en het beeld van huichelachtigheid en lafheid wordt nog duidelijker.

- Hij had helemaal geen keus.

- Je hebt altijd een keus. Maar wanneer wij afzien van ons recht om te kiezen, nemen ze ons ook alle andere rechten af.

- De donkere eenkleurige massa, die zich bij de levensmiddelen richting een soort flessen dringt maakt wel indruk. Glavlit (de censuur – EH) heeft zitten slapen.

-----

Boris Jefimovitsj Jefimov (1900-2008) maakte ruim 70.000 tekeningen. Vooral bekend zijn zijn tekeningen over de Tweede Wereldoorlog. Hij was aanwezig bij het proces van Nürnberg. Zijn werk, dat vooral werd gepubliceerd in de Izvestija, weerspiegelde steeds haarscherp de politieke lijn van dat moment.

Hier een Engelstalig artikel over Jefimov.

En hier een kleine aanvulling op bovenstaand stukje.