(Eerste publicatie: 31-8-2009)
Het moeten er in de metro van Leningrad en Moskou ooit tientallen zijn geweest: beeltenissen van Stalin en vermeldingen van zijn naam. Onder de grond in Leningrad/Sint-Petersburg kom je zijn afbeelding nu nog maar op één plek tegen: op station Plosjtsjad Vosstanija. Het is wel even zoeken, het lijkt alsof ze bij de destalinisatie onder Chroesjtjsov over het hoofd is gezien en dat ze daarna hebben gedacht: ach, laat ook eigenlijk maar. Afdalen met de roltrap, in de hal beneden de tweede pilaar links … et voilà!
In de Moskouse metro is Stalin sinds afgelopen week weer wat nadrukkelijker aanwezig. De hal boven de grond van het station Koerskaja-Koltsevaja is gerestaureerd en ziet er weer bijna net zo uit als bij de opening op 1 januari 1950. En toen kon je niet om Stalin heen.
Het is niet goed te zien, maar de vergulde letters in het midden op de pilaren vormen een regel uit het volkslied van de USSR: “Stalin heeft ons grootgebracht – ons geïnspireerd tot trouw aan het volk, tot arbeid en heldendaden”.
Opvallend trouwens, en ook wel beklemmend, dat de auteur van de tekst van het volkslied, Sergej Michalkov, zo’n beetje overleed op het moment dat de vestibule met zijn tekstregel weer werd geopend. Nou goed, er zaten twee dagen tussen, maar bij iemand die 96 jaar is geworden kijken we niet op een dagje.
De reacties op het ondergrondse ‘eerherstel’ van de Grote Leider lopen – voorspelbaar – uiteen van “schandalig”, tot ”we mogen niet vergeten wat hij voor ons land heeft gedaan”. Een schrale troost voor de tegenstanders: het had erger gekund. Het standbeeld van Stalin, in 1961 uit het station verwijderd, is niet teruggezet. Zou het nog ergens bewaard worden?