—————————-
De Aleksandr Nevski Kathedraal in Tallinn (foto: Egbert Hartman)
———————-
Reisverslag, deel 4. Hier deel 1, deel 2 en deel 3.
Ik moet dat natuurlijk niet doen, ik moet dat gewoon laten, maar wanneer Sint-Petersburg ter sprake komt, word ik soms opmerkelijk pedant. Dat overkwam me weer toen ik in Tallinn in de Rüütel & Matilda - English Bookshop, in het oude centrum van de stad, onze eigen Jan Brokken zag liggen, zijn Baltische Zielen in een Engelse vertaling. Ik maakte een praatje met de mevrouw van de winkel (het zal Matilda zijn geweest) en wees haar op Brokkens boek. “Is wel een goede schrijver, hij heeft ook over Sint-Petersburg geschreven. Maar in dat boek zaten wel wat foutjes.” (Verkeerd metro-station, Poesjkin Huis-Museum op het verkeerde deel van de Mojka – dat werk.) Matilda had Baltische Zielen niet gelezen. Ik ook niet, maar ik zei dat ze dat zeker moest doen, want ik had opeens het gevoel dat ik Jan Brokken moest verdedigen. Ik liet zijn Baltic Souls desondanks links liggen. Wat ik wel kocht was een editie van Le Petit Prince in het Ests, voor mijn nichtje, want die verzamelt dat boek in alle mogelijke talen en dialecten. Wat ik een beetje vreemd vind; ik ben er meerdere keren in begonnen, maar ben nooit verder gekomen dan pagina 5.
Een dag later verlegde ik mijn koers. Het had me niet moeten verbazen (je hoort in Tallinn veel Russisch om je heen), maar ik keek er toch van op: een grote boekwinkel in een moderne shopping mall buiten het centrum, met alleen maar Russische boeken. Ik vermoedde meteen dat ik hier geen bijzondere vondsten zou doen, het oogde allemaal té strak georganiseerd, en er werd toen ik binnenkwam ook nog eens – nooit een goed teken in een boekwinkel – vrij fanatiek gestofzuigd. Mijn vermoeden klopte. Van het lijstje dat ik de verkoopster na vergeefs speuren overhandigde (“dat zijn erg specifieke titels”, zei ze), belandde alleen Голос из хора (Stem uit het koor) van Abram Terts op de toonbank. Ik zag nog een gloednieuwe uitgave liggen van Подарок молодым хозяйкам (Geschenk voor jonge huisvrouwen), het kleurrijke kookboek van Jelena Molochovets uit 1861. Vluchtig las ik de inleiding door en constateerde dat ik niet genoemd, noch geciteerd werd. Dat had best gekund, want een jaar of dertig geleden had ik ontdekt wanneer ze was overleden en waar ze was begraven, feiten die onbekend waren. Ik begon er niet over tegen de verkoopster, want mijn pedanterie kent grenzen.
Balti Jaama Turg
En toen, weer een dag later, belandde ik in heel andere sferen, vlak achter het station, in de Balti Jaama Turg, een grote hal met van alles. Ik had gehoord dat hier een soort rommelmarkt moest zijn. Het duurde even voordat ik, slenterend tussen vintage kleding en etenswaren, doorhad dat ik een verdieping hoger moest zijn. Maar toen was het ook raak. En meteen was daar ook die vertrouwde reflex: voetballertjes!
Ik was beland in een soort antiquariaat-in-het-kwadraat: kramen vol snuisterijen uit de tijd dat Estland nog een Sovjet-republiek was. Zou ik hier mijn kleine verzameling porseleinen voetballertjes uit de USSR eindelijk weer eens aan kunnen vullen? Ik zag er eentje, maar die had ik al, en nog eentje, veel groter, maar die wekte mijn achterdocht. Het leek me imitatie-jaren-zestig en onderop ontbrak een merkteken van een fabriek. Ik vroeg het de verkoper en die wist het ook niet. Die had duidelijk geen verstand van porselein, en al helemaal niet van voetbal. Een verkoopster verderop in de hal vroeg ik ook weer naar voetballertjes. “Nee, moet je bij hem daar zijn” (ze wees naar het stalletje waar ik net vandaan kwam), “maar die zijn allemaal nieuw.”
Wat ik nog wel zag, waren de musicerende soldaatjes die bij mij thuis al jarenlang een prominent plaatsje innemen in mijn boekenkast. Aanschaffen hoefde dus niet. Gelukkig maar, want ze waren nogal aan de prijs: 80 euro per stuk! Want dat krijg je natuurlijk, met spulletjes uit een land dat steeds verder in het verleden ligt. Enigszins verrast was ik nog door de aanblik van Adolf Hitler (295 euro). Was het om voor een zeker evenwicht te zorgen, dat pal naast de Führer een mini-versie stond van dat enorme beeld dat in het echt hoog uittorent boven het gedenkcomplex in Volgograd, het vroegere Stalingrad? Dat was tenslotte de plek waar Hitlers ondergang een aanvang had genomen, en misschien was dat kleine beeldje naast zijn kop een soort waarschuwing.
Hitler liet ik staan. Waar ik wel mee naar huis ging, en wat het gebrek aan voetballertjes meer dan goedmaakte: drie kleine Sovjet-voetballen voor in de kerstboom! Mooier gezelschap voor mijn vier Ajax-kerstballen, de enige versierselen die ik tot nu toe heb toegelaten in mijn (kleine) boom, kan ik me niet indenken.
—————————-
Het was een mooie afsluiting van mijn tocht langs Stockholm, Turku, Helsinki en Tallinn, die een verrassend aangename vervanging bleek voor mijn waarschijnlijk definitief tot het verleden behorende reizen naar Rusland. En volgend jaar, weer naar westerse delen van de voormalige USSR? Tartu, Narva, Vilnius?