Rusland-Duitsland: toch geen tafereel uit de oorlog op de tribune?

in ,

(Eerste publicatie: 9-10-2009)

Zaterdag moet u voor de voetbalwedstrijd Rusland-Duitsland ruim op tijd uw tv aanzetten, dan kunt u getuige zijn van een kleurrijk schouwspel. Op de tribunes in Moskou voeren een kleine 60.000 toeschouwers, begeleid door 400 vrijwilligers, een performans (zo heet dat in het Russisch) op.

Dat is de laatste jaren traditie geworden, niet alleen bij interlands, ook bij club-wedstrijden. Zoals hier bijvoorbeeld, bij Zenit – Real Madrid in 2008:

De performans bij Rusland-Duitsland moet die van Rusland-Engeland in 2007 verre gaan overtreffen. Toen werd alleen tribune C ingeschakeld, nu komen daar de tribunes B en D bij. Tribune A blijft er buiten, dat is de eretribune met de VIP-plaatsen, de mensen daar kan je tijdens de volksliederen natuurlijk geen spandoek over het hoofd trekken. Omdat de spelers tijdens de volksliederen met hun gezicht naar die eretribune staan, zien ze het spandoek achter zich niet. Daardoor is het effect helaas wat minder. Zo zag het eruit toen de Engelsen op bezoek kwamen:

Nu komen daar dus de tribunes aan de korte zijde bij. Het vak voor de uit-supporters is voor deze keer zelfs richting Tribune A verschoven, omdat een vak met Duitsers in het midden van de performans natuurlijk niet bijdraagt aan het succes. Die steken zo dat spandoek in de hens.

Het grootste spandoek is 70 bij 110 meter en weegt 500 kilo. Alles wordt aangevoerd in vier vrachtwagens. Wat er op het spandoek staat is nog geheim. In elk geval iets over de Russische WK-kandidatuur voor 2018. Volgens de directeur van Megaflag, het bedrijf dat de spandoeken maakt, zal ook de Kremlinmuur te zien zijn en verder “iets over de geschiedenis, onze staat, onze herinnering”. Ik kan het niet helpen, maar ik moet opeens heel erg denken aan Basil Fawlty… (Voor de wat jongere lezers, zoek op youtube: Fawlty Towers Germans). 't Zal toch niet?...

Wat gebeurt er trouwens met zulke enorme spandoeken na de wedstrijd? Dat lees je nergens.

De eau de cologne van Slava Boetoesov en Alain Delon

in , ,

(Eerste publicatie: 2-10-2009)

Bovenstaande foto van een Sovjet-fles eau de cologne deed mij meteen denken aan Alain Delon. Ik trof ‘m aan (de foto, niet Delon) op een site over de USSR. De site toont talloze simpele zaken uit het dagelijks leven van toen, zoals ook deze fles. Op het etiket staat: trojnoj odekolon. Odekolon = eau de cologne, maar wat betekent hier trojnoj? Drievoudige? Driedubbele? Uit drie componenten samengesteld?

Hoe dan ook, meteen schoot me een prachtig nummer te binnen van Nautilus Pompilius, een van de populairste Russische bands van de jaren negentig, met frontman Slava Boetoesov. Het heet Vzgljad s ekrana (Blik van het scherm), vanaf 0.50:

Dankzij de foto van die fles krijgt de tekst opeens iets extra’s. Boetoesov zingt over een meisje dat wegdroomt bij films met Alain Delon, van wie ze ook een foto aan de muur heeft. De werkelijkheid om haar heen steekt daar schril bij af: zweterige handen van de jongens, niet gaan wandelen zonder de hond, moeder kent het nummer van het mortuarium uit haar hoofd wanneer ze weer eens lang wegblijft, vader komt dronken thuis, kan de deur niet vinden en spuugt in het klaargezette eten. En dan het refrein:

Ален Делон говорит по французски,
Ален Делон, Ален Делон не пьет одеколон.
Ален Делон, Ален Делон пьет двойной бурбон.
Ален Делон говорит по французски.

Alain Delon praat Frans
Alain Delon, Alain Delon drinkt geen eau de cologne
Alain Delon, Alain Delon drinkt een dubbele bourbon
Alain Delon praat Frans.

Ter verduidelijking: het is niet ongewoon dat een Russische alcoholist eau de cologne drinkt. Russische luisteraars hoeven dat niet uitgelegd te krijgen. Die begrijpen natuurlijk ook meteen die verwijzing in dubbele bourbon naar driedubbele eau de cologne. Nu ik bovenstaande foto heb gezien met dat etiket, begrijp ik die verwijzing ook.

Hier de volledige tekst, voor de liefhebber:

Она читала мир как роман
А он оказался повестью.
Соседи по подъезду -
Парни с прыщавой совестью.

Прогулка в парке без дога
Может стать тебе слишком дорого.
Мать учит наизусть телефон морга,
Когда ее нет дома слишком долго.

Отец, приходя, не находит дверей
И плюет в приготовленный ужин.
Она - старше чем мать,
Он должен стать ее мужем.

Первый опыт борьбы против потных рук
Приходит всегда слишком рано.
Любовь - это только лицо на стене,
Любовь - это взгляд с экрана.

Ален Делон говорит по французски,
Ален Делон говорит по французски.
Ален Делон, Ален Делон не пьет одеколон.
Ален Делон, Ален Делон пьет двойной бурбон.
Ален Делон говорит по французски.

Парни могут стараться в квартирах подруг,
Она тоже бывает там.
Но это ей не дает ни черта
Кроме будничных утренних драм.

А дома совсем другое кино.
Она смотрит в его глаза
И фантазии входят в лоно ее, 
Сильней чем все те, кто узнают ее.

De woede van de 'veteranen' - waarom journalist Podrabinek is ondergedoken

in , ,

(Eerste publicatie: 30-9-2009)


De Russische journalist Aleksandr Podrabinek is ondergedoken. Hij is bedreigd nadat hij in een artikel nogal vinnige woorden had gewijd aan ‘Sovjet-veteranen’. Hier een aantal citaten, zodat duidelijk wordt waardoor je in het huidige Rusland zoal in problemen kan komen. Maar eerst even wat achtergrond.

De aanleiding voor het artikel van Podrabinek is bijna tragi-komisch. In de Sovjet-tijd bevond zich tegenover het Moskouse Sovjet Hotel een café, populair onder de lokale beau monde. Die gaven het, vanwege de ligging tegenover dat hotel, de bijnaam Anti-Sovjet. Deze zomer vestigde zich op dezelfde locatie een eethuisje, dat de oude bijnaam nu als echte naam op de gevel aanbracht: Anti-Sovjet. De Moskouse Raad van Veteranen (onder aanvoering van Vladimir Dolgich, ooit kandidaat-lid van het Politburo) eiste bij de lokale overheid dat het bord zou worden verwijderd. De overheid kwam in actie, de eigenaar koos eieren voor zijn geld, het woord Anti- werd van de gevel gehaald.

Voor Podrabinek (als dissident zat hij begin jaren tachtig een kampstraf uit) reden om in de pen te klimmen. Hij schrijft de veteranen onder meer:


“U dénkt alleen maar dat u het privé-recht bezit op patriottisme, op liefde voor Rusland en de zorg om haar toekomst. U dénkt alleen maar dat uw pensioen verdiend en eervol is. U dénkt alleen maar dat u alom wordt geacht. Dat hebben ze u lang geleden ingeprent, maar uw tijd is geweest. Uw vaderland is niet Rusland. Uw vaderland is de Sovjetunie. U bent Sovjet-veteranen en uw land bestaat, Godzijdank, al achttien jaar niet meer.

De Sovjetunie is helemaal niet dat land wat u hebt afgebeeld in schoolboeken en in uw leugenachtige pers. (…) De Sovjetunie – dat is ook boerenopstanden, slachtoffers van de collectivisatie en de Golodomor [de hongersnood in de Oekraïne], honderdduizenden onschuldig geëxecuteerden in de Tsjekisten-kelders en miljoenen afgebeulden in de Goelag onder de klanken van het vuige volkslied van Michalkov. De Sovjetunie – dat is eindeloze opsluiting van dissidenten in gestichten, slinkse moorden – en op de ontelbare kampkerkhoven de naamloze graven van mijn vrienden, politieke gevangenen die onze vrijheid niet hebben gehaald.

Jullie zijn zo boos om die naam Anti-Sovjet, omdat jullie, vast, ook bewakers waren in die kampen en gevangenissen, commissarissen in de zagradotrjady [speciale troepen die de eigen terugtrekkende troepen moesten neerschieten], beulen op de executievelden. Jullie zijn het, Sovjet-veteranen, die de Sovjet-macht hebben verdedigd en daarna door haar werden vertroeteld, maar nu zijn jullie bang voor de waarheid en klampen jullie je vast aan je eigen Sovjet-verleden.

U, Vladimir Ivanovitsj [Dolgich], komt uit die bende van communistische misdadigers, die geprobeerd hebben om ons land te gronde te richten, en daarna de dans van gerecht en straf wisten te ontspringen. Nu komt u weer aan de oppervlakte om uw verleden te rechtvaardigen. Het bloedige, leugenachtige en schandelijke Sovjet-verleden.

Ik kom uit het anti-Sovjet-verleden van ons land, en ik zeg jullie dit: in de Sovjetunie waren er behalve jullie nog andere veteranen, waar jullie liever niets over zouden willen weten en horen – veteranen van de strijd tegen de Sovjet-macht. Tegen jullie macht. Zij vochten, net als enkelen van u – tegen de nazi’s, maar daarna vochten ze tegen de communisten in de bossen van Litouwen en West-Oekraïne, in de bergen van Tsjetsjenië, in de woestijnen van Centraal-Azië. Zij kwamen in opstand in de kampen van Kengir in 1954 en liepen mee in de neergeschoten betoging in Novotsjerkassk in 1962. Zij kwamen bijna allemaal om en hun nagedachtenis wordt door bijna niemand beschermd, in hun eer worden geen pleinen en straten genoemd. De weinigen van hen die in leven zijn gebleven krijgen geen uitkering van de staat, geen bijzondere pensioenen, ze leven in armoede en in de anonimiteit. Maar niet jullie, bewakers en bewonderaars van de Sovjet-macht, maar juist zíj zijn de echte helden van ons land.

Ja, zij die streden tegen de nazi’s dienen te worden geëerd. Maar niet de beschermers van de Sovjet-macht. De nagedachtenis moet worden geëerd van degenen die zich verzetten tegen het communisme in de USSR. Zij verdedigden de vrijheid in een onvrij land. (…)

Het huichelachtig gejeremieer over de gevoelens van de veteranen, die zich beledigd voelen door aanvallen op de Sovjet-macht, moet ophouden. Het kwaad moet worden gestraft. Zijn dienaars ook. De minachting van het nageslacht – dat is nog het minste wat de bouwers en verdedigers van het Sovjet-regime hebben verdiend."

Krachtig gesproken. Te krachtig, kennelijk, naar de zin van velen. Aleksandr Podrabinek is ondergedoken. Voor zijn flat in Moskou staan ‘boze’ leden van de door het Kremlin aangestuurde jongerenbeweging Nasji, die inmiddels een rechtszaak tegen de journalist heeft aangespannen. Rabinek schrijft op zijn blog dat hij voor Nasji zelf niet bevreesd is, wel voor de krachten achter Nasji. Die krachten willen “op wat voor manier dan ook met mij afrekenen“.

Status Quo, Bolland en Bolland en de Russisch-Orthodoxe kerk

in ,

(Eerste publicatie: 29-9-2009)

De Russisch-Orthodoxe kerk lijkt mij geen vrolijke club, maar misschien moet ik dat beeld een beetje bijstellen.

Op onderstaand filmpje zijn studenten (oud-studenten?) te zien van het seminarie van Belgorod in Zuid-Rusland, niet ver van de Oekraïense grens. Ze zingen over hun studietijd, zoals dat gaat op een reünie of afstudeerfeest. Verrassend is de muziekkeus: You’re in the army now van Status Quo, geschreven door Rob en Ferdi Bolland. De priesters hebben ervan gemaakt: Ty v seminarii now (Je zit op het seminarie now):

Ik vertaal één coupletje:

De natuur bloeit, lokt je met de lente
Maar de discipline is stevig als een muur
Je zit op het seminarie now

Hier ook maar even de originele versie. Enig verschil is er toch wel, tussen een groepje vrolijke priesters en een ronkende Engelse rockband:

 

Wat me nu trouwens opvalt: … veel van die priesters hebben hun haar in een staartje, net als Quo-zanger Francis Rossi! Dat Rossi iets heeft met de Russisch-Orthodoxe kerk lijkt mij niet erg waarschijnlijk. Zou het dan misschien omgekeerd zijn? Dat die priesters zulke grote fans van Status Quo zijn dat ze hun haar… Als dat zo is, moet ik mijn beeld van die kerk helemáál bijstellen.

Staat er een Rus op de hoes van Sgt.Pepper?

in ,

(Eerste publicatie: 28-9-2009)

Waarschijnlijk ziet u op het eerste gezicht niet veel bijzonders aan bovenstaande fotocollage. De collage staat op wat vermoedelijk de beroemdste platenhoes ter wereld is, die van Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band van de Beatles.

Maar er klopt iets niet. En dan heb ik het niet over het Russisch op de trom in het midden. Dat is gewoon een vertaling. Nee, op de bovenste rij van beroemdheden is een figuurtje toegevoegd. Hier het origineel:


Op de Russische versie is het gat in het midden tussen Edgar Allan Poe en Fred Astaire opgevuld. Wie staat daar? TV-zender Arte zendt donderdag een BBC-documentaire uit over de invloed van de Beatles in de USSR. (Hij was eerder te zien op BBC 4, maar dat kan ik niet ontvangen). Daarin wordt verteld dat een functionaris van de platenmaatschappij Melodija zichzelf een plekje heeft gegund op de hoes van de Russische uitgave…

Ik heb de Russische collage en het origineel kopje voor kopje vergeleken. Het moet ‘m haast wel zijn. Alleen oogt dat toegevoegde mannetje helemaal niet als een Sovjet-functionaris. En misschien bestaan er ook wel meerdere Russische hoezen en is die hierboven niet degene die in de documentaire wordt bedoeld. Donderdag kijken voor het antwoord!

Even terzijde: hier een foto van een Rusissche bootleg. Vinyl, daar was niet aan te komen, in plaats daarvan gebruikte je röntgenfoto’s. Zo werd ook de muziek van de Beatles verspreid.

In de vroege jaren tachtig woonde ik op een studenflat in Voronezj. Het was de ochtend van 8 december. Vitja, mijn buurman van verder op de gang, kwam onze kamer binnen met een fles wodka onder de arm. Aangedaan zei hij: “Vrienden, vandaag gedenken wij de sterfdag van Lennon”. Lenin, verstond ik eerst, maar dat misverstand was snel de wereld uit.


How the Beatles rocked the Kremlin:Arte, 1 oktober 22.50 uur

Herhaling: 4 oktober 12.55 uur, 14 oktober 01.30 uur

Update: De persoon in kwestie die zichzelf een plekje gunde op de platenhoes is Andrei Tropillo, medewerker van Melodija, en inderdaad: hij staat midden op de bovenste rij.

Derde editie van het festival De Teckels van Tsjechov

in ,

(Eerste publicatie: 22-9-2009)

Ik vind het doorgaans helemaal niet erg dat ik niet in Moskou woon. Maar nu betreur ik dat wel degelijk, want ik ben daardoor de derde editie van het festival De Teckels van Tsjechov misgelopen. Het festival vond plaats in Melichovo, op het bescheiden buiten van Anton Tsjechov, niet ver van de Russische hoofdstad.

Tsjechov (1860-1904) was dol op teckels. Hij had er twee: Broom Isajevitsj en Kina Markovna. Tsjechov was behalve schrijver ook dokter, Broom en Kina waren in zijn tijd veel gebruikte medicijnen. Zijn broer Michail had een teckel die heette Jod (jodium). Tsjechov schreef in zijn brieven vaak over Broom en Kina. “Het teefje [Kina] oogt aardiger dan de reu. Bij de reu zijn niet alleen de achterpoten, maar ook de snuit en de achterkant niet helemaal gelukt. Maar beide hebben lieve en dankbare ogen”.

Het huis van Tsjechov in Melichovo is tegenwoordig een museum. Er mogen geen honden naar binnen, maar op het terrein rondom is het festival welkom. Via internet werden alle teckels van Rusland uitgenodigd: “De meest uiteenlopende teckels komen bijeen: volwassen en pups, zuiver van ras of niet helemáál zuiver, gehoorzaam of niet helemáál gehoorzaam – maar allemaal: de mooiste en de liefste. Opkomst verplicht!”

Op het programma stonden onder meer allerlei wedstrijdjes, genoemd naar werken van Tsjechov. Bijvoorbeeld:

- Wie van de drie? Geblinddoekt moet een baasje op de tast tussen drie teckels zijn eigen teckel herkennen.

- Drie zusters. Zoek de teckel die het meest lijkt op de uwe. De honden die het meest op elkaar lijken, krijgen een prijs.

- Anna om de nek. (Een Anna was in de tsarentijd een onderscheiding die men aan een lint kreeg omgehangen). Welke teckel kan het langst op de nek van zijn baasje zitten?

- Over de liefde. Welke teckel likt zijn baasje het langst?

- Het duel. Touwtje trekken met worstjes als touw.

U begrijpt: daar moet ik volgend jaar bij zijn. Ik ga mijn reizen naar Rusland zo plannen, dat ik in Sint-Petersburg de feestdag voor de poezen van de Hermitage kan meemaken en in Melichovo de volgende editie van De Teckels van Tsjechov. En hopelijk kom ik in Moskou dan ook nog het koppeltje tegen dat u kunt zien wandelen deze link.

De badkuip van de tsaar in Tsarskoje Selo

in ,

(Eerste publicatie: 19-9-2009)

In de categorie Leuke Dagtripjes dit keer: de keizerlijke badkuip in Tsarskoe Selo, even ten zuiden van Sint-Petersburg.

Toeristen komen in Tsarskoje Selo doorgaans niet verder dan het Catharina Park en het Alexander Park. Vandaar is het nog even lopen, maar dan heb je ook wat: het Babolovski Park, met de ruïnes van een klein paleisje met de grootste granieten badkuip ter wereld. Volgens een enkele bron was deze badkuip bestemd voor Catharina de Grote (1729-1796), maar dat is niet juist.

Het eerste bouwsel – inclusief marmeren badkuip - verrees wel ten tijde van Catharina, maar het raakte al snel in verval. Het werd verbouwd in 1824-1825, de ovalen ruimte in het midden werd verbreed om plaats te bieden aan een veel grotere badkuip, nu van graniet. Het ding was (en is) zo groot, dat badkuip wat oneerbiedig klinkt. Zwembad misschien? Nou, bassin lijkt me nog het beste. Het gevaarte werd gemaakt door steenhouwer Samson (prachtige naam voor een steenhouwer) Soechanov, die ook de torens voor de oude Beurs in Petersburg maakte en het voetstuk van het standbeeld voor Minin en Pozjarski op het Rode Plein.

Over de omvang verschillen de bronnen van mening. De hoogte is bijna twee meter, als diameter wordt 5,33 meter genoemd, maar ook 7 meter. De inhoud zou 800 emmer zijn (een oude Russische maat, 1 emmer = 12,2994 liter) of 8.000 emmer. Dat scheelt nogal, maar ik ga het niet narekenen. Het water werd via een leiding aangevoerd uit een bron in een dorp nabij. Het bassin had geen stop, leegscheppen moest dus met de hand. Een foto uit 1930 laat zien dat je van een soort omloop het water in kon springen.

Het paleisje werd tijdens de oorlog vernield, de Duitsers lieten het bassin ongemoeid. Terwijl de grote paleizen in de buurt werden gerestaureerd en tegenwoordig een topattractie vormen voor toeristen, ligt het paleisje met de badkuip er verloren bij. Wees wel voorzichtig als u er een kijkje gaat nemen, er ligt nogal wat los.

Deze dagtrip laat zich prima combineren met een bezichtiging van het paardenkerkhof in het Alexander Park, waarover een andere keer meer.

Sprookjes over de Sovjetunie prik je door met Sovjet-films

in ,

(Eerste publicatie: 17-9-2009)

Een voor mij nieuw Russisch weblog, van een zekere Germanych, heeft een prominent plaatsje veroverd tussen mijn favorieten. Ik schreef er eergisteren al over. Het belangrijkste thema van Germanych is de Sovjetunie, het land waar hij werd geboren en dat niet meer bestaat. Nostalgie klinkt af en toe door in zijn verhalen, maar hij houdt beide benen op de grond. De Sovjetunie, dat paradijs voor boer en arbeider - het moest maar niet terugkeren.

Germanych hanteert een mooie methode om al te enthousiaste liefhebbers van de USSR bij de feiten te houden. Hij zet korte fragmenten uit Sovjet-films op zijn blog, die illustreren hoe paradijselijk het leven er nu eigenlijk was.

Bovenstaand fragmentje komt uit Petsjki-Lavotsjki (1972) van schrijver/regisseur Vasili Sjoeksjin, die ook de hoofdrol (Ivan) speelt. Ivan vertelt hier een toevallige reisgenoot over zijn werk. Als tractorbestuurder op een kolchoz verdient hij hooguit 150 roebel. En wat kan je daarmee? In de winkels van het dichtstbijzijnde stadje zijn geen behoorlijke spullen te koop voor huishouden, vrouw of kinderen. Goed te zien is ook dat Ivans vrouw het maar niks vindt dat hij zich tegenover een vreemde zo ‘kritisch’ uitlaat. Daar kon je last mee krijgen!

Nog een fragment. Daarin blijkt dat een lerares op een dorpsschool op 100 roebel per maand zat. “Ik beweer dat niet zelf”, schrijft blogger Germanych, “zo belicht Vasili Makarovitsj Sjoeksjin de Sovjet-werkelijkheid”. Voor een lezer/kijker uit het Westen is dat misschien niet zo’n overtuigend argument, maar dat is het wel degelijk. Een heel overtuigend argument zelfs.

Denk aan de censuur! (Lastig, voor lezers/kijkers die daar geen ervaring mee hebben!). De censuur zou deze filmfragmenten nooit hebben laten passeren als het geschetste beeld als te negatief werd gezien:

In het volgende fragment (uit Kalina Krasnaja, 1973) vertelt een oorlogsweduwe, van wie behalve de man ook beide zoons zijn gesneuveld, dat ze voor één gesneuvelde zoon een pensioentje krijgt van 21 roebel en 40 kopeken. Voor de tweede ontvangt ze niets. Er waren na de oorlog honderdduizenden, zo niet miljoenen van dit soort vrouwtjes. Wie nog sprookjes durft te vertellen over de geweldige pensioenen in de USSR, aldus Germanych, moet dit fragment tien keer bekijken. 

Mij doet Germanychs procédé denken aan dat van Marius Broekmeyer, wat mij betreft de grootste Ruslandkenner die Nederland gehad heeft. Voor zijn belangrijkste werk, Het verdriet van Rusland (1995), putte hij uitsluitend uit literaire en journalistieke Sovjet-bronnen (goedgekeurd dus door de censuur), om een – huiveringwekkend - beeld te scheppen van het leven op het Russische platteland van na 1945.

Winkels in de Sovjetunie - vanbinnen

in ,

(Eerste publicatie: 15-9-2009)

Ik schreef al eens over etalages van Sovjet-winkels, boeiende uithangborden van een schaarste-economie. Nu neem ik u, aan de hand van een aantal foto’s, mee naar binnen. De foto’s trof ik aan op het weblog van een zekere Germanych, die regelmatig op een prettige manier herinneringen ophaalt aan de USSR.

Wat bij bovenstaande foto meteen komt bovendrijven, is de geur, die ik alleen maar kan omschrijven als: de geur van een Sovjet-winkel (een zwaktebod, ik geef het toe). Germanych wijst op een aardig detail: de plastic pictogrammen boven de afdelingen. “Dat moet je de designers van toen nageven, die waren heel duidelijk. Heel anders dan de pictogrammen van Microsoft Word.”

 

Dit is voor mij een bijzondere foto, want hier kwam ik vaak: Dom Knigi (Huis van het Boek) aan de Moskouse Kalinin Prospekt. Tegenwoordig liggen hier de meest uiteenlopende boeken, een culturele rijkdom die toen volledig onvoorstelbaar was. Eén ding blijft voor mij pijnlijk: die posters op de toonbank. Die kosten toen een dubbeltje per stuk. Een gaaf exemplaar levert nu zo een paar honderd dollar op. Ik had er op al mijn reizen naar de USSR zonder de minste moeite honderden kunnen kopen…

Let even niet op het telraam, maar op de glazen fles, helemaal rechts. Deze is leeg, maar daar werd appelsap, tomatensap, druivensap, enzovoort uit verkocht, per glas. Germanych herinnert zich een prachtig detail: er stond een schoteltje met zout op de toonbank en een lepeltje in een glas water. Kocht je tomatensap, dan kon je daar met dat lepeltje een beetje zout doorheen roeren! Jammer, ik heb dat nooit gezien.


Deze man houdt zijn pasje alvast klaar, waarschijnlijk een bewijsje dat recht gaf op zekere privileges. Misschien mocht hij als oorlogsveteraan twee van die bevroren blokken vlees kopen. Zulke bevoorrechten waren niet geliefd. Ik stond ooit ergens in een rij, toen zich iemand met een borst vol onderscheidingen naar voren drong. Dat vond de rij niet leuk. “Man, donder op, met je speldjes!”, kreeg hij toegevoegd.