Blote benen in De Mantel van Nikolaj Gogol

(Eerste publicatie: 17-8-2010)

Iedereen dient verplicht om de tien jaar zijn boekenkast te herlezen. Je ontdekt zoveel nieuws! Zo had ik het nooit echt op Nikolaj Gogol. Tot ik vorige week zijn verhalen De Neus en De Mantel nog eens ter hand nam. Wat een genoegen!

Een paar dingen zijn aardig om te vermelden. De voor- en vadersnaam van de arme ambtenaar in De Mantel kende ik natuurlijk nog wel: Akakij Akakijevitsj. Gogol gaf hem ook nog een achternaam: Bajsmatjskin. Dat was ik vergeten.

Op pagina 12 van mijn mooie Russische uitgave uit 1952 gaat Akakij Akakijevitsj langs bij de kleermaker. Die zit op een tafel, in (logisch) de kleermakerszit. Zijn benen, schrijft Gogol, waren, zoals gebruikelijk bij kleermakers die aan het werk zijn, spiernaakt. Daar keek ik van op. Wat ik bijna meteen erg dom vond van mezelf. Blote benen? Blote voeten, natuurlijk! Ik was op het (sorry) verkeerde been gezet door het Russisch, dat één woord heeft voor been én voet: нога. Ik vond het extra dom van mezelf, omdat in mijn uitgave uit 1952 die kleermaker op een tekening staat afgebeeld, met duidelijk zichtbaar een blote voet.

Op pagina 20 staat Akakij Akakijevitsj in zijn nieuwe mantel stil voor een etalage. Hij ziet er een plaatje van een vrouw die haar hele been heeft ontbloot… dacht ik te lezen. Maar het waren mijn verdorven mannehersens die mij hier (opnieuw) op het verkeerde been zetten. Niks geen bloot been, slechts een ontblote voet! Het verhaal speelt in 1842… Dit was extra dom van me, omdat Gogol nota bene eerst nog schrijft dat de dame in kwestie haar schoen had uitgetrokken. Dat signaal bleek kennelijk niet sterk genoeg om mijn hersens weg te houden bij het beeld van een ontbloot damesbeen.

In De Neus kwam ik één van mijn favoriete Russische uitdrukkingen tegen. Majoor Kovaljov komt thuis, in alle staten – want zonder neus – en ziet tot zijn niet geringe ergernis hoe zijn bediende Ivan lui op de divan een beetje naar het plafond ligt te spugen. Laat ik nou altijd gedacht hebben dat die uitdrukking voor onbekommerd lui zijn – op de bank naar het plafond liggen spugen – van na de oorlog was. Of van niet lang daarvoor. Nee, Gogol gebruikt ‘m al! Rest dan de vraag: heeft Gogol die uitdrukking zelf uit het Russisch geplukt of heeft Gogol die uitdrukking aan het Russisch geschonken? Als dat laatste het geval is, er zijn slechtere geschenken denkbaar

De Neus van Majoor Kovaljov, Voznesenski prospekt, Sint-Petersburg

Liza Skvortsova: waarom ooievaars van Holland houden - en tientallen slaapliedjes van over heel de wereld.

(Eerste publicatie: 13-8-2010)

Ik liet eerder een mooi filmpje zien bij het aanstekelijke liedje More (De Zee) van Pjotr Nalitsj. Hier nog maar een keertje, omdat ik er vrolijk van word:

Via de naam van een van de maaksters, Liza Skvortsova, kwam ik terecht bij nog een filmpje, met de titel: “Waarom ooievaars van Holland houden”. Dat moest ik zien!

Kort samengevat:

Op een keer ontstond er in de oceaan een eiland. En dat eiland viel in de smaak bij feeën, die bleven er voor altijd. Maar toen kwamen er opeens kikkers! De feeën moesten huilen en vlogen naar Egypte. Ze vroegen hulp aan de ooievaars daar en kregen die ook. De ooievaars vlogen naar het eiland. De kikkers zagen de ooievaars en renden meteen weg. De blije feeën dansten in een kringetje! Daarom houden ze in Holland allemaal van ooievaars.

Het filmpje heet Waarom ooievaars van Holland houden en je krijgt antwoord op de vraag waarom ze in Holland van ooievaars houden. Maar daar ga ik niet moeilijk over doen.

Over Liza Skvortsova vond ik al snel meer. Ze staat aan het hoofd van een prachtig project: Slaapliedjes van de wereld. Bij slaapliedjes uit tientallen landen worden tekenfilmpjes gemaakt, waarbij het liedje telkens in de originele taal wordt uitgevoerd. Russisch, Spaans, Zweeds, Congolees, noem maar op. Hieronder een Oekraïens, Jiddisch en Frans liedje.

En ja, er is ook een filmpje gemaakt bij een Nederlands slaapliedje, maar dat kan ik verdorie nergens vinden. Wel de tekening die bij het filmpje hoort. Om welk slaapliedje zou dat nou gaan ... ? 

View fullsize

(Het bijbehorende film is inmiddels gevonden, zie hier.)

Met hulpgoederen de brandende provincie in. De dorpen organiseren zichzelf.

(Eerste publicatie: 11-8-2010)

Door het vuur gebakken appel

Twitterberichtjes afgelopen nacht uit Moskou: Дождь! (Regen!). De smog is goeddeels verdwenen, maar volgens de meteorologen is het met de hitte nog niet gedaan en kan ook de rook aan het einde van de week weer terugkeren. Want ook al wordt gemeld dat het aantal branden het afgelopen etmaal is gehalveerd, het vuur is bepaald nog niet geblust.

Via het weblog van Lenaswan belandde ik bij een verslag van enkele Moskovieten die met hulpgoederen de brandhaarden opzochten. Je wordt er niet vrolijk van. Ik liet eerder al een filmpje zien over hoe de lokale bevolking vooral op zichzelf is aangewezen. Dat beeld wordt versterkt door het verslag van de Moskovieten. Ze gingen naar de regio rond Vyksa, waar ook dit filmpje (door anderen) werd gemaakt:

Volgens de mannen uit Moskou hebben veel dorpelingen zelf de strijd tegen het vuur georganiseerd. Wachten tot de aanwezige mensen van het Ministerie voor Rampenstrijding in actie komen, kan dodelijk zijn, die doen niets zonder instructies van bovenaf. Ook bij de verdeling van hulpgoederen zijn de officiële instanties niet erg soepel. Beddegoed wordt zonder vrachtbrief niet geaccepteerd, medicamenten en levensmiddelen worden sowieso geweigerd. Het plaatselijke seminarie nam alles graag in ontvangst.

Voor veel meer foto’s zie hier. Ook met een wat uitgebreider verslag (Russisch).

Uit het verslag heb ik geleerd dat een bos alleen op de grond kan branden. De bomen kunnen daarna wel omvallen, omdat de wortels zijn aangetast. Natuurlijk is het gevaar levensgroot dat het vuur wel de bomen in schiet. En dan moet je wegwezen.

En de volgende keer maar weer een wat vrolijker stukje. Onderwerp: waarom ooievaars van Nederland houden.

Beelden van de bosbranden in Rusland. De woede verklaard.

(Eerste publicatie: 8-8-2010)

Van alle beelden die ik de afgelopen dagen van de Russische bosbranden voorbij heb zien komen, zal dit me het langste bijblijven. Ostafjevo, 15 kilometer van Moskou:

De foto komt uit dit uitgebreide overzicht.

Misschien wel voor de meeste ophef, althans in de Russische blogosfeer, zorgde deze foto:

Zo op het oog niets aan de hand, vrijwilligers van Poetins Eenheidspartij, afdeling Voronezj, helpen bij de brandbestrijding. Zo maakt de partij goede sier. Althans, dat was de bedoeling. De foto bleek gemaakt in 2008, de rookwolken waren erbij geshopt. Tien minuten nadat blogger Avmalgin melding had gemaakt van het bedrog, verdween de foto van de site. Ook de woedende commentaren zijn er niet meer terug te lezen. Nog wel elders, zie hier.

Wie de woede wat beter wil begrijpen, kan dit filmpje bekijken. Dorpelingen in Vyksa (provincie Nizjny Novgorod), die met een schop drie dagen lang het vuur bestrijden.

Een paar citaten:

0.21: Wie me gered heeft? Niemand heeft me gered.

4.03: Dit is oma. Ze wilde het dorp niet uit. Tijdens de evacuatie gingen ze de huizen niet binnen, ze riepen het alleen om met een luidspreker.

1.23: Drie dagen vechten we er tegen met schoppen.

1.33: Mijn zus uit Nizjny (Novgorod) is vandaag gekomen met eten en drinken.

1.41: We zijn op onszelf aangewezen, niemand die zich om ons bekommert. Iedereen heeft schijt aan ons.

2.18: Het kan alleen maar slechter worden, als de wind aanwakkert…

2.30: Er waren twee brandweerwagens, de een kon wegkomen (?), de ander is verbrand.

2.38: We mogen de leiding dankbaar zijn. Prima lui. Namens de gewone burger. Echt goed werk geleverd. Ze hadden ze allemaal in Tsjetsjenië moeten neerschieten. Klerelijers.

3.00: Mijn zus heeft via internet een SOS verstuurd. We hebben overal naartoe gebeld, alarm geslagen. Geen enkele reactie. Pas toen de dorpen in brand stonden, toen kwamen ze in beweging.

En in Voronezj was de partij van Poetin aan het fotoshoppen.

Heel benieuwd ben ik wat er de komende weken, maanden, jaren via deze webcams te zien zal zijn. Ze staan op de site van “de voorzitter van de regering van de Russische Federatie Vladimir Poetin”. De webcams verschijnen op de plekken waar verwoeste huizen worden herbouwd. Een prachtige manier natuurlijk om te controleren of de overheid haar beloften nakomt. “Webcams worden geïnstalleerd wanneer met de bouw wordt begonnen”. Voorlopig is er eentje actief.

Update: Over de invloed van de bosbranden op de positie van Poetin en de centrale overheid schreef Ben Judah in zijn boeiende boek Fragile Empire. Ik schreef er een recensie over.

En hier een vervolg op dit stukje.

De USSR uitgelegd aan kinderen. Met lego.

De afgelopen dagen was er veel aandacht op dit weblog voor de wijze waarop de Sovjetunie in de literatuur gestalte heeft gekregen. Een leuke aanvulling daarop: een filmpje waarin de Sovjetunie wordt uitgelegd aan kinderen. Met een soort lego en boeiend commentaar. (Helaas alleen in het Russisch).

Welke boeken moet je lezen om een juist beeld te krijgen van de Sovjetunie? U mag het zeggen - 3

(Eerste publicatie: 3-8-2010)

Voorlopig even mijn laatste stukje naar aanleiding van de vraag hierboven, die tot op heden veertien lijstjes opleverde.

Het aardigste lijstje vind ik dat van Ad van de Staaij. Het is afwisselend en daarnaast vertuigend gemotiveerd:

1) Platonov’s Tsjevengoer geeft volgens mij een goede indruk van hoe de bolsjewistische ideeën in de Russische praktijk werden gebracht, ik vind dit nog steeds een van de meest inspirerende boeken. Niet alleen vanwege de beschrijving en taal, maar vooral vanwege de reeks vragen die het oproept over de landing van Hegel op het ongeletterde Russische platteland, de naieve bureaucratische ambities en de gehaaide Russische boeren, utopische fantasie en orthodoxe verlossingswanen enz.

2) Grossmann’s Alles Stroomt schetst volgens mij goed hoe wat het communisme na 40 jaar gedaan heeft voor de menselijke relaties in Rusland

3) Alezjkovski’s Kangoeroe (in de schitterende vertaling van Aai Prins) is de combinatie tussen Kafka en Celine die het kenmerk is van de sovjetverbastering van het Russisch, ik heb de aanbeveling van Brodsky in Less than one gevolgd. Hoewel zwaar overdreven levert het voor de goede verstaander een hele reeks herkenningen op en ook weer veel vragen over hoe dat krankzinnige systeem kon ontstaan en voortbestaan

4) Zosjtsjenko’s korte verhalen omdat die de zachtmoedige en ironische kant van het Russische leven laten zien, zoals dat ook gewoon doorgaat na de revolutie

5) Nadezjda Mandelstam’s Memoires als schets van het leven van de intelligentsia

Twee andere lijstjes vallen op doordat er titels op staan van vóór 1917. Ze zijn van Paul van der Woerd (hij noemt Gogol en Dostojevski) en Sander Fain (Saltykov-Sjtsjedrin, Leskov). Volgens beiden dient men naar het oude Rusland te kijken om de USSR te kunnen begrijpen. Sander: If you want to understand the USSR better, go “back to the roots” and read the 19-th century literature: M.Saltykow-Sjtsjedrin (“The History of a Town Glupov” and his fairy tails) and N.Leskow (“De Linkshandige”/Levsha). Both books are easy to read and you'll really enjoy the reading. The 20-th century added several new chapters to the M.Saltykow's book that are easier to understand knowing the beginning”.

Ik zou de inzendingen nog uit andere invalshoeken kunnen beschrijven (schrijvers waar ik nooit van gehoord had / boeken die ik moet (her)lezen / boeken die ik zeker níet zal herlezen), maar dat voert wat ver.

Ik beperk me, ter afsluiting, tot mijn eigen lijstje:

Anna Achmatova – Requiem. “Kunt u dit beschrijven? En ik zei: - Ja, dat kan ik”.

Marius Broekmeyer – Het verdriet van Rusland. Magnum Opus van eminente Ruslandkenner. Een portret van het Russische platteland, gebaseerd op openbare literaire en journalistieke Sovjet-bronnen.

Lidija Ginzburg – Krutoi Marsjrut. Alleen al vanwege de beschrijving van het gevangenentransport per (in Nederland gebouwd) vrachtschip.

Klaus Mehnert – Über die Russen heute. Invoelend portret van de Sovjetburger als literatuurlezer.

Vladimir Vojnovitsj – Avtoportret. Van herder, meubelmaker, zweefvlieger in de buitengewesten, tot bouwvakker, baanvakwerker, schrijver in Moskou. Dissident, emigrant, remigrant.

Lijstjes kunnen nog steeds opgestuurd worden. Zodra ik er 25 binnen heb, maak ik een nieuw overzichtje. De spelregels voor inzendingen staan hier. Een eerder overzichtje staat hier.

Welke boeken moet je lezen om een juist beeld te krijgen van de Sovjetunie? U mag het zeggen - 2

(Eerste publicatie: 1 -8-2010)

Anderhalve week geleden stelde ik bovenstaande vraag met het verzoek om lijstjes (maximaal vijf titels) op te sturen. Ik ontving er tot nu toe twaalf, genoeg voor een eerste overzichtje. Een paar cijfers:

In totaal werden 37 schrijvers genoemd en 45 boeken. Drie schrijvers werden drie keer genoemd: Michaïl Boelgakov, Vasili Grossman en Aleksandr Solzjenitsyn. Acht schrijvers kwamen twee keer voor: Anna Achmatova,, Vladimir Majakovski, Nadjezjda Mandelstam, Klaus Mehnert, Andrej Platonov, Anatoli Rybakov, Vladimir Vojnovitsj en Michaïl Zosjtsjenko.

Vijf boeken werden twee keer genoemd: De Meester en Margarita (Boelgakov), Leven en Lot (Grossman), Kinderen van de Arbat (Rybakov), De Goelach Archipel (Solzjenitsyn) en Korte Verhalen (Zosjtsjenko).

Laatstgenoemde is strikt genomen geen titel, maar ‘Korte Verhalen’ heb ik gezien de aard van het werk van Zosjtsjenko toch maar als zodanig genoteerd. Iets lastiger werd dat bij nog algemenere omschrijvingen, zoals “de dichters van de Zilveren Eeuw, vooral Tsvetajeva en Achmatova”. In dat geval zijn wel de namen van de schrijvers genoteerd, maar geen titels.

De commentaren bij de boeken waren soms wat mager (“Zonder enig en overbodig commentaar”). Een enkeling gaf bij zijn titels meteen maar een linkje naar de complete tekst. Het verzoek kwam om ook een onderzoekje te doen naar films. De mooiste zin trof ik aan in het lijstje van Ad van de Staaij. Hij noemde Tsjevengoer van Platonov, onder meer vanwege “de vragen die het oproept over de landing van Hegel op het Russische platteland…”

Bijna volledig afwezig is de 'pure’ Sovjet-literatuur, geschreven voor de nieuwe Sovjet-mens, terwijl het ideaal dat die literatuur verwoordde toch een belangrijk aspect vormde van de Sovjet-maatschappij. Alleen de jeugdboeken van Arkady Gajdar (genoemd door Andrei Sleptchenko) zou je hierbij kunnen onderbrengen.

Lijstjes inzenden kan nog steeds. Voor de simpele spelregels: zie hier.

Een uitgebreider overzichtje van de inzendingen vindt u hier.

Muzikant Pjotr Nalitsj en het recept voor een geslaagde dag

(Eerste publicatie: 30-7-2010)

Ik heb voor u het recept voor een geslaagde dag. Kan niet mislukken. Voor of na het ontbijt speelt u even onderstaand stukje muziek af… En wat kan er nog misgaan die dag? Helemaal niets!

Het heet Iz restorana (Uit het restaurant). De boodschap is zo ongeveer: wij stappen in de vroege morgen door storm en sneeuw, maar wat geeft ‘t, wij komen uit het restaurant, uit het restaurant komen wij! Droefheid en twijfel zijn voor ons geen obstakel. Wij komen uit het restaurant, uit het restaurant komen wij!

Het nummer is van Pjotr Nalitsj, die in Rusland met zijn Muzikaal Collectief volle zalen trekt.

Hier nog zoiets moois, More (De Zee). Het thema is wat somberder (de zeebodem wordt als rustplaats verkozen na bedrog door een dame), maar ook hier word je onweerstaanbaar vrolijk van:

De Russische kat Franz - met Schubert

(Eerste publicatie: 22-7-2010)

Bekijk het filmpje op een volledig scherm. Kat Franz verdient het.