Gouverneur Matvijenko van Sint-Petersburg en de strijd tegen sneeuw en ijspegels

(Eerste publicatie: 5-1-2011)

De waarschuwing hier links kent iedereen in Sint-Petersburg. Er staat: Burgers! Bij een artilleriebeschieting is deze kant van de straat het gevaarlijkst! De waarschuwing stamt uit de Tweede Wereldoorlog. Een enkel voorbeeld is bewaard gebleven als gedenkteken.

Op het net kwam ik deze variant linksonder tegen, een mooi stukje agitprop:

Er staat: Burgers! Onder V.I. Matvijenko is elke kant van de straat levensgevaarlijk!

Vorige winter werd Sint-Petersburg geplaagd door overvloedige sneeuwval. Straten werden onbegaanbaar, auto’s raakten bedolven en zware ijspegels aan dakgoten maakten de trottoirs beneden levensgevaarlijk. V.I. Matvijenko, de gouverneur van de stad, kondigde maatregelen aan en liet afgelopen zomer weten dat Petersburg winterklaar was! Dat bleek te optimistisch. Stevige sneeuwval leidt deze winter opnieuw tot flinke problemen. Wegen zijn weer onbegaanbaar en vallende ijspegels hebben slachtoffers gemaakt.

Gouverneur Matvijenko vindt de kritiek overdreven. De verwijzingen her en der naar het beleg van Leningrad, toen het leven in stad ’s winters volledig tot stilstand kwam, vindt ze ongepast. En de burgers zouden ook best zelf de handen uit de mouwen mogen steken. Dat is dan weer tegen het zere been van de hardwerkende belastingbetalers in Sint-Petersburg, die vinden dat de gemeentediensten gewoon hun werk moeten doen.

Er zijn veel buitenlandse sneeuwruimers aangekocht, maar er zijn nog onvoldoende chauffeurs die met dat moderne spul overweg kunnen. Geparkeerde auto’s maken sneeuwruimen ook lastig. Dat kwaad wordt inmiddels bestreden met een nieuw verkeersbord met daarop de uren waarop geruimd gaat worden. Daarover een aardig filmpje:

Er zijn er voorlopig zestig van gemaakt, bij wijze van proef. Ze hebben een ‘informatief’ karakter, op een ‘overtreding’ staan geen sancties. Maar, zo zegt de man van de gemeente, we hopen op de medewerking van de autobezitters. “We wonen tenslotte in Sint-Petersburg”, waarmee hij doelt op de reputatie van de stad, waar iedereen net wat beschaafder is en vriendelijker dan elders in het land. Volgens het meisje van de televisie lijkt het erop dat de nieuwe borden vooral daar worden neergezet waar al een parkeerverbod geldt. Zodat de auto’s van ‘onoplettende chauffeurs’ toch gewoon kunnen worden weggesleept.

Let ook op de prachtige bontmantel op 2.40. Ik denk dat je met die mevrouw beter geen ruzie kunt krijgen.

Over de ijspegels nog het volgende. Jelle Brandt Corstius antwoordde via twitter op een vraag van een lezer over het aantal doden door ijspegels. Dat waren er vorige winter in Sint-Petersburg vijf (150 gewonden). En hij wees ook nog op een artikel over tien ijspegeldoden worldwide.

View fullsize

Stuur een kaartje naar Stockmann in Finland: tegen de verminking van Sint-Petersburg

(Eerste publicatie: 28-12-2010)

View fullsize

Kerstkaarten verstuur ik al jaren niet meer. Zelf krijg ik er – geheel terecht - ook steeds minder. (De teller staat dit jaar op vier, inclusief eentje gericht aan Rosanne Hartman. Geen idee wie dat is).

Maar dit jaar gaat er een kerstkaat de deur uit! Naar Finland. Gericht aan toimitusjohtaja Hannu Penttillä. Dat is de hoogste baas van het bedrijf Stockmann, dat een stevige bijdrage heeft geleverd aan de verminking van Sint-Petersburg. Om plaats te maken voor een Stockmann-winkelcentrum is het historische pand aan de Nevski Prospekt 144 gesloopt. Bovendien kwam er een glazen bovenverdieping die pijn aan de ogen doet:

View fullsize

View fullsize

De precieze geschiedenis van deze architectonische misdaad, die zich uitstrekt over 15 jaar, ligt verborgen onder een dikke deken van bureaucratische mist. Stockmann beweert dat de vereiste vergunningen zijn afgegeven. Dat kan best, schrijft de lokale pers, maar die vergunningen hadden nooit afgegeven mogen worden, omdat het project tal van regels schendt op het gebied van monumentenbeheer, bouwhoogte en bescherming van het stadsgezicht.

Boze burgers zijn een actie begonnen: boycot het winkelcomplex en stuur een kaart naar Stockmann. (U ziet de kaart bovenaan dit stukje.) Feliciteer ze met het nieuwe jaar en vraag ze om op z’n minst – het hele gebouw slopen gaat niet gebeuren - de glazen bovenbouw te verwijderen.

Doe mee! De kerstkaart voor Stockmann vindt je hier. [Linkje functioneert niet meer.]. Stuur de kaart naar: hannu.penttila@stockmann.com. Zet wel iets in het vakje ‘onderwerp’, anders wordt je boodschap mogelijk afgeserveerd als spam. En als tekst iets in de trant van: Happy New Year! My wish: that your wonderful building on Nevski 144 will be decapitated. Zoiets. Maak er iets moois van!

Wie zich wil verdiepen in de geschiedenis van de bouw: twee uitgebreide Russische artikelen hier en hier. Taaie materie.

Davaj! Over de Russische drankcultuur - zonder ironie.

(Eerste publicatie: 24-12-2010)

“De meerderheid der Russen heeft geen drankprobleem.” Het is een bijna ontnuchterend zinnetje, op pagina 108 van het boek Davaj! De Russen en hun wodka. Dat moet ook maar even vermeld worden, zal schrijver Edwin Trommelen hebben gedacht, de lezer denkt anders dat in Rusland helemaal niemand meer op z’n benen kan staan.

Het procédé van Davaj! is simpel en doeltreffend. Trommelen zet citaten uit de rijke Russische literatuur over drank – vooral wodka natuurlijk – op een rij en vertelt er van alles omheen. Hij put uit eigen ervaringen, uit historische bronnen en de volkscultuur, wat thema’s oplevert als ‘Wodka en de macht’, ‘Kazerne en kamp’ en ‘Wat erbij te eten?’ De alcoholdampen slaan je tegemoet, na het zoveelste citaat denk je: nu maar even stoppen, morgen verder.

Trommelen beschrijft de Russische dankcultuur zonder ironie. Meewarig of neerbuigend wordt hij nergens, wat zeer te prijzen valt. Enige ontzetting voel je wel als lezer, wanneer bijvoorbeeld de talloze alternatieven worden beschreven in tijden van wodka-schaarste, zoals remvloeistof en parfum. Daar staan dan weer de vele prachtige citaten tegenover, die niet alleen veel duidelijk maken over de manier waarop Russen met wodka omgaan, maar die ook tot lezen aanzetten. De besnijder Naftoela Gertsjik uit Babels Verhalen uit Odessa, Vojnovitsj’ soldaat Tsjonkin, die te horen krijgt dat hij zojuist zelfgestookte drank op strontbasis heeft gedronken…

Trommelen citeert uit de Pravda van 18 maart 1940, waarin bezorgd wordt geschreven over stationsrestauraties als alcoholische bronnen van verderf. Meteen moest ik denken aan de restauratie van het station van Voronezj, waar ik veertig jaar na het Pravda-artikel menig uur doorbracht. Het station bevond zich vlakbij onze studentenflat. We gebruikten er de warme maaltijd, zelf koken hadden we opgegeven, want veel was er in de winkels niet te krijgen. Ik citeer mijzelf uit Oost-Europa Verkenningen nummer 77, februari 1983:

“[In de stationsrestauratie] verzamelde zich het meest uiteenlopende volk. Er werd veel gedronken en er gebeurde altijd wel iets. Al snel kwamen we niet alleen om te eten, maar ook om te kijken. Eens zaten we kalm op onze soep te wachten, toen naast ons een kale man losbarstte in gezang. De cheffin kwam aangesneld. ‘Ophouden’, schreeuwde ze, ‘onmiddellijk ophouden, verdomde zuiplap!’ De man wist nu alle ogen op zich gericht en zong door, waarop de cheffin hem met de vlakke hand op het kale hoofd sloeg, hem van tafel sleurde en buiten de deur zette. Brak er een vechtpartij uit tussen twee bezoekers, of zelfs tussen twee aangrenzende tafeltjes, en dreigden er onlusten op grote schaal, dan trommelde de cheffin haar hulptroepen op. Een paar obers en de portier snelden dan toe en leerden de heethoofden mores. Soms werd de cheffin bijgestaan door de politie. Die kwamen altijd met z’n tweeën. Dan werd het opeens stil in de zaal. Eén bleef bij de ingang staan, de ander stapte met zijn grote laarzen en dikke winterjas spiedend tussen de tafeltjes door, op zoek naar moordenaars. Verder dan iemand die het rookverbod overtrad heb ik hem nooit zien komen.”

Ik wil me nergens mee bemoeien, maar volgens mij kan dit citaat best opgenomen worden in de tweede druk van het mooie Davaj!

Er is een speciale site over het boek, met onder meer extra hoofdstukken, recensies en een promo-filmpje.

En hier nog het station van Voronezj. Van de restauratie heb ik er helaas geen gevonden. Onze studentenflat bevond zich tussen de bomen in de driehoek van de huizen links.

Russische les: bij de secretaresse

(Eerste publicatie: 20-12-2010)

Beste leerlingen, het is weer tijd voor ons audio-visueel lesmateriaal. En net als de vorige keer putten we ook nu weer uit het repertoire van de Uralskie Pelmeni. Ik ontdekte hen pas dit jaar, wat misschien te maken heeft met het feit dat ook pas sinds dit jaar Joelija Michalkova-Matjoechina deel uitmaakt van de groep. Deze keer zien we haar in de rol van secretaresse.

Bekijk het lesmateriaal zo vaak mogelijk en leer zoveel mogelijk uitdrukkingen uit uw hoofd. Mocht u vervolgens nog eens tegen iemand in het Russisch willen zeggen dat hij op een stoel moet gaan staan, dan staat u in elk geval niet met uw mond vol tanden.

En uw huiswerk voor de volgende keer (graag tijdig inleveren i.v.m. met de feestdagen!): vertaal de volgende uitdrukkingen:

- Нет, что за народ пошел, а?
- Заведите свой офис, будете правила диктовать.
- Ну, я слышала и порадовалась. (mijn favoriet)
- Мне за их работу не доплачивают.

En ja, de kenners van Monty Python denken bij bovenstaand filmpje natuurlijk meteen aan de sketch waarbij John Cleese sollicitant Graham Chapman te grazen neemt:

Timoer Kibirov: de avonturen van Lada in een winters dorp

(Eerste publicatie: 15-12-2010)

Nou ben ik toch al aardig wat jaren bezig om mij beroepsmatig te bekwamen in het Russisch. Kom je dan in een boek uit de moderne literatuur talloze woorden tegen die je niet kent, dan kan dat behoorlijk frustrerend zijn. Het tegenovergestelde kan ook gebeuren: de kennismaking met nieuwe woorden en uitdrukkingen kan blij maken en stimuleren. Het boek in kwestie moet dan wel mooi, ontroerend of anderszins de moeite waard zijn.

Die combinatie – nieuwe woorden in een mooi boek – vond ik in Лада, или Радость / Lada, ili Radost (Lada, of Vreugde) van Timoer Kibirov. Waarbij ik meteen maar opmerk dat Lada hier de naam is van een hond.

Бигуди… Dat ik dat woord niet kende! Een vreemd hiaat. Dat ik ze zelf niet gebruik (bigoedi zijn krulspelden), kan toch nauwelijks als excuus gelden. Шнобель, мякина, зашуганный, салабон, дрожать как цуцик… (U zoekt ze zelf maar op, aan luie leerlingen hebben we niks.)

Lada, ili Radost speelt zich af in een dorpje dat ‘s winters slechts drie inwoners telt: Aleksandra Jegorovna, Margarita Sergeevna (beiden op leeftijd) en zuipschuit Zjora. ’s Zomers zijn er ook tijdelijke bewoners uit de stad, en die dumpen bij Aleksandra een puppie: Lada. Er duikt ook nog een verdwaalde gastarbeider op, door Zjora afwisselend Tsjeboerek, Zwarte Abdullah, Gamsachoerdija en Ben-Laden genoemd.

En verder gebeurt er niet zo veel. Lada verovert de harten van alle bewoners, Zjora sluit vriendschap met Tsjeboerek, Margarita kijkt tv, Aleksandra leest de bijbel. Totdat er wolven opduiken en het verhaal plots een bloedige wending neemt. Waarna alles uiteindelijk toch nog goed afloopt. Kibirov maakt er een charmante, schelmachtige vertelling van, die een beetje doet denken aan de Tsjegem-cyclus van Fazil Iskander. Een beetje, want het 190 pagina's korte Lada, of Vreugde mist het weidse, historische perspectief dat Iskanders Abchazische vertellingen tot grootse literatuur maakt.

Kibirov richt zich regelmatig tot de lezer met kleine terzijdes over literatuur en poëzie. Zijn eigen doel als schrijver noemt hij ‘traditioneel’: “Goede gevoelens opwekken, in het bijzonder mededogen oproepen of op zijn minst mededogen uitbeelden”. Wat voor uitwerking Lada, of Vreugde op andere lezers heeft, weet ik niet, maar zelf overwoog ik na afloop even om een hond aan te schaffen.

Dat, en al die nieuwe woorden! En ik werd ook nog verrijkt met een citaat uit The Shield of Achilles van W. Auden, opgevoerd door Kibirov bij een kort betoog over het belang van mededogen:

That girls are raped, that two boys knife a third,
Were axioms to him, who'd never heard
Of any world where promises were kept,
Or one could weep because another wept.

WK-voetbal van 2018 in Rusland: een misdaad tegen de eigen bevolking

(Eerste publicatie: 30-11-2010)

Stel, je bent een Russische voetbalsupporter van 55 jaar. En stel dat de FIFA deze week het WK van 2018 toewijst aan jouw land. Dan is de kans vrij groot dat jij dat WK niet meer gaat meemaken. Krijgt een ander land het WK toegewezen, dan zijn je vooruitzichten iets gunstiger, misschien.

De gemiddelde levensverwachting van een Rus is ruim 62,8 jaar (van een Russin 74,7 jaar). De overheid kent dat schandalig lage cijfer. De overheid kent ook de oorzaken: onder meer een gênant slechte gezondheidszorg. Dus wat doen we, dachten ze in Moskou: we gaan dat WK binnenhalen en steken straks miljarden in de bouw van voetbalstadions. Je mag dat gerust een misdaad tegen de eigen bevolking noemen.

Je mag toch hopen dat Engeland dat WK krijgt. Of Portugal en Spanje. Nederland en België, voor mijn part. En als ze dan in Rusland de helft van die bouw-miljarden eens steken in de gezondheidszorg. Dan wordt de kans dat die 55-jarige supporter over acht jaar nog van dat WK kan genieten, misschien iets groter.

Hier een filmpje over de sterftecijfers in Rusland, getiteld: een uitstervend land. Eronder staan enkele fragmenten in vertaling. (NB. Onaangename beelden tussen 1.56-2.05.)

0.42. Poetin: “Als er niets gedaan wordt, is de bevolking van Rusland aan het eind van de 21ste eeuw gehalveerd.”

1.00. In de nuljaren van deze eeuw is de bevolking van Rusland met 5 miljoen afgenomen. De belangrijkste oorzaak van het uitsterven: een sterfteoverschot.

1.35. Rusland staat wat het aantal sterfgevallen per 1.000 inwoners betreft in de toptien van de wereld, tussen Nigeria en Tsjaad.

2.09. Demograaf: “Dat het sterftecijfer niet daalt, is één van de grootste problemen van ons land”

2.47. Wat levensverwachting betreft, staat ons land op de 161ste plaats van de wereld, iets beter dan Papoea-Nieuw-Guinea, maar minder dan Honduras en zelfs Irak. De levensverwachting van de Russische man is de laagste van Europa.

3.31. Poetin: “Er heeft zich geen systematische modernisering van de gezondheidszorg voorgedaan.”

3.35. 66 procent van de Russische bevolking vindt dat het geen toegang heeft tot goede medische zorg.

3.43. Poetin: “41 procent van de medische instellingen dient ingrijpend te worden verbouwd of volledig herbouwd. Veel poliklinieken en ziekenhuizen hebben onvoldoende apparatuur om moderne medische zorg te kunnen geven.”

4.05. Wat uitgaven aan de gezondheidszorg betreft, als deel van het BNP, bezet Rusland de 112de plaats in de wereld.

4.16. Poetin (in 2000): “Je hoort vaak: politiek is een smerige zaak. Maar de mensen zelf maken de politiek smerig. Zoals de mensen zijn – zo is de politiek. Als vandaag de overheid geen eergevoel heeft, heeft het volk morgen geen toekomst en geen brood meer.”

Roermond en Palemiger Spatzen als voorbeeld voor feestende Russen

(Eerste publicatie: 28-11-2010)

Bijna elke dag neem ik een kijkje bij de Russische blogger Avmalgin, een veelgelezen azijnpisser. Tref ik me daar, bien étonné, opeens een filmpje aan over Roermond! In combinatie met een filmpje over Krasnogorsk, wat minder verrassend is op een weblog over Rusland.

In Roermond zien we een optreden van de Palemiger Spatzen met een gedreven uitvoering van (ik kende het nummer niet) Harmonikatied. In Krasnogorsk zien we een aangeschoten vrouw dansen op boem-boem-muziek. Avmalgin zet op zijn blog slechts één regel bij elk filmpje:

- Stadsfeest in Krasnogorsk, provincie Moskou, Rusland.
- Stadsfeest in Roermond, provincie Limburg, Nederland

Zijn boodschap is duidelijk: voor beschaafd feestvieren moet je niet in Rusland zijn.

Er staan zo’n honderd reacties onder, voorspelbare, maar ook verrassende. De een schaamt zich voor Rusland, de ander vindt het een simpel staaltje propaganda, eigenlijk net als in de jaren zeventig: “Toen had je op het nieuws ook van die items, ‘bij hen’ en ‘bij ons’. Bij u zijn alleen ‘wij’ en ‘zij’ omgedraaid.”

Aardig vind ik de lezer die, heel gewichtig, maar kennelijk niet geheel op de hoogte van de regionale en kerkelijke eigenaardigheden in Nederland, het Limburgse filmpje aanvoert als onomstotelijk bewijs van de heilzame invloed van de protestantse kerk.

Zelf kreeg ik de neiging om een ander Nederlands filmpje tussen de reacties te zetten. Van een leuk strandfeest in Hoek van Holland of zo. Maar om daar nou te koop mee te lopen.

Wilt u Palemiger Spatzen boeken, dat kan, belt u met 0497-360718.

Idzjit - korte verhalen van 'zwartschrijver' Roman Sentsjin

(Eerste publicatie: 25-11-10

Een van de boeiendste Russische schrijvers van dit moment is Roman Sentsjin. Zijn Joltysjevy, over de vergeefse pogingen van een stadse familie om in een dorp het hoofd boven water te houden, was een van de ontdekkingen van vorig jaar. Zijn dit jaar verschenen Idzjit, met korte verhalen, blijft achter bij Jotysjevy, maar mag er toch ook zijn.

Wat maakt Sentsjyn boeiend? Niet zijn stijl. Hij schrijft niet mooi, eerder kabbelend, laconiek. Of misschien is het toch juist dat laconieke? Sentsjyns voortkabbelende verteltrant gaat een verbinding aan met de sombere beelden die hij schets van de dorpen en de kleine steden ver van Moskou. Die combinatie grijpt je bij de keel.

Sentsjin weet waarover hij schrijft. Zijn familie nam de wijk uit Toeva, toen de nationalisten zich daar na het uiteenvallen van de Sovjetunie tegen de Russen keerden. Hij kwam terecht in het Siberische stadje Minoesinsk en maakte daar van dichtbij de economische chaos en sociale verwarring van de jaren negentig mee. In zijn verhalen schetst hij vooral de strijd om het naakte bestaan op het platteland. Centraal staan de Russen die in de jaren negentig tussen wal en schip belandden: opgegroeid in de Sovjetunie werden ze opeens wakker in een ander land. De grond was gaan schuiven, de spelregels waren veranderd.

Sentsjin schrijft over hoe het hun daarna verging: de oude kolchoz-directeur die nog steeds vecht om de oogst op tijd binnen te krijgen; de vrouw met astma (weggetrokken uit Toeva), die naar de stad moet (een lange reis met een haperende busdienst) om de komkommers uit haar moestuintje verkopen. In de bus op de weg terug peinst ze:

“Verschrikkelijk snel en onverwacht waren ze oud geworden, hadden ze hun krachten verloren. Toen ze hierheen verhuisden, waren ze nog opgewekt geweest en sterk, ze maakten plannen voor een nieuw leven, maar hier leek het wel of ze in een muizenval terecht waren gekomen. Hij was dichtgeklikt – je kon je niet bevrijden, niet lostrekken, al je botten waren gebroken. Ze leerden het dorp kennen en begrepen dat het helemaal geen moestuincoöperatie was, maar een verschrikkelijk, wreed wereldje, dat ze hier geen vrienden zouden vinden; elk huishouden leefde apart, en hoe harder een familie werkte, hoe groter de vijandschap met de mensen in de buurt, niemand laten ze bij zich toe – schrik aangejaagd door oplichters, dieven, dronkelappen, zien ze misschien in iedereen zo’n iemand…”

In Joltysjevy werd één familie gevolgd. In Idzjit komen de lotgevallen van meerdere figuren aan bod. Door die verbrokkeling zijn de beelden minder indringend, maar toch maakt Sentsjin in zijn korte verhalen duidelijk dat op het Russische platteland de sociale structuren (in de Sovjet-periode toch al ernstig beschadigd) zijn vergruisd. Solidariteit is zeldzaam.

Sentsjin wordt wel beschuldigd van zwartschrijverij. Het is allemaal wel érg somber bij hem. Ik kan dat niet goed beoordelen. In elk geval ken ik geen schrijver of publicist die momenteel met eenzelfde overtuigingskracht pósitief over de Russische dorpen schrijft.

Over Sentsjins boek Joltysjevy schreef ik eerder hier.

Chimki bos: wij betogen vóór de aanleg van de snelweg... als jullie ons betalen.

(Eerste publicatie: 21-11-2010)

Wie het geweest is, weet ik niet, maar iemand moet gezegd hebben: die tegenstanders van de snelweg door het Chimki bos maken wel erg veel kabaal. Moeten wij niet eens een betoging organiseren vóór de aanleg van die weg?

Een fijn plan! Lastig alleen dat er misschien niet zo veel voorstanders te vinden zijn… Ach nou ja. Dan beloof je een betogingspremie en trek je na afloop je portemonnee. Dat gebeurt in Rusland vaker, ik had het alleen nog nooit zo duidelijk in beeld gezien. De ‘demonstratie’ was gisteren in Moskou. Let ook op de prachtige woorden van de eerste spreker. “Wegen door het bos aanleggen, dat doen ze in het Westen ook! Het bos rukt op, daar moeten we tegen vechten!”

Een paar dialogen uit het filmpje:
- Wat zijn dat voor bonnetjes? Legt u eens uit.
- Wat kan jou dat schelen!

- Wat zijn dat voor roze bonnetjes?
- Dat weet je wie er gekomen is en wie niet.

- Wat zit er in die enveloppen?
- Kaartjes voor het theater
- Steken we in je hol.

- Vind je het normaal om mensen te betalen voor een betoging?
- Is gewoon een stimulans.
- Hoezo stimulans? Er zijn ook mensen die gratis naar een betoging komen.
- Je weet toch in wat voor land je woont. Je woont in Rusland. De grote massa, dat zijn gepensioneerden en mensen die een paar kopeken verdienen. Ik ben gekomen voor het idee.
- Maar tegen geld zeg je geen nee?
- Waarom zou ik daar nee tegen zeggen?